了凡四训拼音版

yīlìmìngzhīxué一、立命之学yútóngniánsàngfùlǎomǔmìngqìjǔyèxuéyīwèikěyǐyǎng余童年丧父，老母命弃举业学医，谓可以养shēngkěyǐjìrénqiěxíyíyìyǐchéngmíngěrfùsùxīnyě生，可以济人，且习一艺以成名，尔父夙心也。hòuyúzàicíyúnsìyùyīlǎozhěxiūránwěimàopiāopiāoruò后余在慈云寺，遇一老者，修髯伟貌，飘飘若xiānyújìnglǐzhīyùyúyuēzǐshìlùzhōngrényěmíngniánjí仙，余敬礼之。语余曰：“子仕路中人也，明年即jìnxuéhébùdúshūyúgàoyǐgùbìngkòulǎozhěxìngshìlǐjū进学，何不读书”余告以故，并叩老者姓氏里居。yuēwúxìngkǒngyúnnánrényědéshàozǐhuángjíshùzhèngchuán曰：“吾姓孔，云南人也。得邵子皇极数正传，shùgāichuánrǔyúyǐnzhīguīgàomǔmǔyuēshàndàizhīshìqí数该传汝。”余引之归，告母。母曰：“善待之。”试其shùxiānxījiēyànyúsuìqǐdúshūzhīniànmóuzhībiǎoxiōngshěn数，纤悉皆验。余遂起读书之念，谋之表兄沈chēngyányùhǎigǔxiānshēngzàishěnyǒufūjiākāiguǎnwǒsòngrǔ称，言郁海谷先生，在沈友夫家开馆，我送汝jìxuéshènbiànyúsuìlǐyùwéishī寄学甚便。余遂礼郁为师。kǒngwèiyúqǐshùxiànkǎotóngshēngdāngshísìmíngfǔkǎoqī孔为余起数，县考童生，当十四名，府考七shíyīmíngtíxuékǎodìjiǔmíngmíngniánfùkǎosānchùmíngshùjiē十一名，提学考第九名。明年赴考，三处名数皆hé合。fùwèibǔzhōngshēnxiūjiùyánmǒuniánkǎodìjǐmíngmǒuniándāng复为卜终身休咎，言某年考第几名，某年当bǔlǐnmǒuniándānggònggònghòumǒuniándāngxuǎnsìchuānyídàyǐn补廪，某年当贡，贡后某年当选四川一大尹，zàirènsānniánbànjíyígàoguīwǔshísānsuìbāyuèshísìrìchǒu在任三年半，即宜告归。五十三岁八月十四日丑shídāngzhōngyúzhèngqǐnxīwúzǐyúbèilùérjǐnjìzhī时，当终于正寝，惜无子。余备录而谨记之。zìcǐyǐhòufányùkǎojiàoqímíngshùxiānhòujiēbùchūkǒng自此以后，凡遇考校，其名数先后，皆不出孔gōngsuǒxuándìngzhědúsuànyúshílǐnmǐjiǔshíyīdànwǔdòudāngchū公所悬定者。独算余食廪米九十一石五斗当出gòngjíshímǐqīshíyúdàntúzōngshījípīzhǔnbǔgòngyúqiè贡。及食米七十余石，屠宗师即批准补贡，余窃yízhīhòuguǒwéishǔyìnyánggōngsuǒbózhízhìdīngmǎoniánxīyuán疑之。后果为署印杨公所驳，直至丁卯年(西元niányīnqiūmíngzōngshījiànyúchǎngzhōngbèijuǎntànyuēwǔ1567年)，殷秋溟宗师见余场中备卷，叹曰：“五cèjíwǔpiānzòuyìyěqǐkěshǐbóqiàyānguànzhīrúlǎoyú策，即五篇奏议也，岂可使博洽淹贯之儒，老于chuāngxiàhūsuìyīxiànshēnwénzhǔngòngliánqiánshímǐjìzhīshí窗下乎！”遂依县申文准贡，连前食米计之，实jiǔshíyīdànwǔdǒuyěyúyīncǐyìxìnjìntuìyǒumìngchísùyǒu九十一石五斗也。余因此益信进退有命，迟速有shídànránwúqiúyǐ时，澹然无求矣。gòngrùyāndōuliújīngyìniánzhōngrìjìngzuòbúyuèwénzì贡入燕都，留京一年，终日静坐，不阅文字。jǐsìxīyuánniánguīyóunányōngwèirùjiānxiānfǎngyúngǔ己巳(西元1569年)归，游南雍，未入监，先访云谷huìchánshīyúqīxiáshānzhōngduìzuòyíshìfánsānzhòuyèbùmíng会禅师，于栖霞山中，对坐一室，凡三昼夜不瞑mù目。yúngǔwènyuēfánrénsuǒyǐbùdézuòshèngzhězhīwéiwàngniàn云谷问曰：“凡人所以不得作圣者，只为妄念xiāngcháněrrǔzuòsānrìbújiànqǐyíwàngniànhéyě相缠耳。汝坐三日，不见起一妄念，何也”yúyuēwúwèikǒngxiānshēngsuàndìngróngrǔsǐshēngjiēyǒudìng余曰：“吾为孔先生算定，荣辱死生，皆有定shùjíyàowàngxiǎngyìwúkěwàngxiǎng数，即要妄想，亦无可妄想。”yúngǔxiàoyuēwǒdàirǔshìháojiéyuánláizhīshìfánfū云谷笑曰：“我待汝是豪杰，原来只是凡夫。”wènqígùyuērénwèinéngwúxīnzhōngwéiyīnyángsuǒfúān问其故曰：“人未能无心，终为阴阳所缚，安déwúshùdànwéifánrényǒushùjíshànzhīrénshùgùjūtābúdìng得无数但惟凡人有数；极善之人，数固拘他不定；jíèzhīrénshùyìjūtābúdìngrǔèrshíniánláibèitāsuàn极恶之人，数亦拘他不定。汝二十年来，被他算dìngbúcéngzhuǎndòngyīháoqǐfēishìfánfū定，不曾转动一毫，岂非是凡夫”yúwènyuēránzéshùkětáohūyuēmìngyóuwǒzuòfúzì余问曰：“然则数可逃乎”曰：“命由我作，福自jǐqiúshīshūsuǒchēngdíwéimíngxùnwǒjiàodiǎnzhōngshuōqiúfù己求。诗书所称，的为明训。我教典中说：‘求富guìdéfùguìqiúnánnǚdénánnǚqiúchángshòudéchángshòufú贵得富贵，求男女得男女，求长寿得长寿。’夫wàngyǔnǎishìjiādàjièzhūfópúsàqǐkuángyǔqīrén妄语乃释迦大戒，诸佛菩萨，岂诳语欺人”yújìnyuēmèngzǐyánqiúzédézhīshìqiúzàiwǒzhěyě余进曰：“孟子言：‘求则得之’，是求在我者也。dàodérényìkěyǐlìqiúgōngmíngfùguìrúhéqiúdé道德仁义可以力求，功名富贵，如何求得”yúngǔyuēmèngzǐzhīyánbúcuòrǔzìcuòjiěliǎorǔbújiàn云谷曰：“孟子之言不错，汝自错解了。汝不见liùzǔshuōyíqiēfútiánbùlífāngcùncóngxīnérmìgǎnwúbù六祖说：‘一切福田，不离方寸，从心而觅，感无不tōngqiúzàiwǒbùdúdédàodérényìyìdégōngmíngfùguìnèi通。’求在我，不独得道德仁义，亦得功名富贵，内wàishuāngdéshìqiúyǒuyìyúdéyěruòbùfǎngōngnèishěngértú外双得，是求有益于得也。若不反躬内省，而徒xiàngwàichíqiúzéqiúzhīyǒudàoérdézhīyǒumìngyǐnèiwàishuāng向外驰求，则求之有道，而得之有命矣，内外双shīgùwúyì失，故无益。”yīnwènkǒnggōngsuànrǔzhōngshēnruòhéyúyǐshígàoyúngǔ因问：“孔公算汝终身若何”余以实告。云谷yuērǔzìchuāiyīngdékēdìfǒuyīngshēngzǐfǒu曰：“汝自揣应得科第否应生子否”yúzhuīxǐngliángjiǔyuēbùyìngyěkēdìzhōngrénlèiyǒufú余追省良久，曰：“不应也。科第中人，类有福xiàngyúfúbóyòubùnéngjīgōnglěixíngyǐjīhòufújiānbù相，余福薄，又不能积功累行，以基厚福；兼不nàifánjùbùnéngróngrénshíhuòyǐcáizhìgàirénzhíxīnzhíxíng耐烦剧，不能容人；时或以才智盖人，直心直行，qīngyánwàngtánfáncǐjiēbófúzhīxiàngyěqǐyíkēdìzāi轻言妄谈。凡此皆薄福之相也，岂宜科第哉。”dìzhīhuìzhěduōshēngwùshuǐzhīqīngzhěchángwúyúyúhào“地之秽者多生物，水之清者常无鱼。余好jiéyíwúzǐzhěyīhéqìnéngyùwànwùyúshànnùyíwúzǐ洁，宜无子者一；和气能育万物，余善怒，宜无子zhěèràiwéishēngshēngzhīběnrěnwéibúyùzhīgēnyújīnxīmíng者二；爱为生生之本，忍为不育之根，余矜惜名jiéchángbùnéngshějǐjiùrényíwúzǐzhěsānduōyánhàoqì节，常不能舍己救人，宜无子者三；多言耗气，yíwúzǐzhěsìxǐyǐnshuòjīngyíwúzǐzhěwǔhǎochèyècháng宜无子者四；喜饮铄精，宜无子者五；好彻夜长zuòérbùzhībǎoyuányùshényíwúzǐzhěliùqíyúguòèshàng坐，而不知葆元毓神，宜无子者六。其余过恶尚duōbùnéngxīshǔ多，不能悉数。”yúngǔyuēqǐwéikēdìzāishìjiānxiǎngqiānjīnzhīchǎnzhědìng云谷曰：“岂惟科第哉。世间享千金之产者，定shìqiānjīnrénwùxiǎngbǎijīnzhīchǎnzhědìngshìbǎijīnrénwùyìng是千金人物；享百金之产者，定是百金人物；应èsǐzhědìngshìèsǐrénwùtiānbùguòyīncáiérdǔjǐcéngjiā饿死者，定是饿死人物。天不过因材而笃，几曾加xiānháoyìsī纤毫意思。jírúshēngzǐyǒubǎishìzhīdézhědìngyǒubǎishìzǐsūnbǎo即如生子。有百世之德者，定有百世子孙保zhīyǒushíshìzhīdézhědìngyǒushíshìzǐsūnbǎozhīyǒusānshìèr之；有十世之德者，定有十世子孙保之；有三世二shìzhīdézhědìngyǒusānshìèrshìzǐsūnbǎozhīqízhǎnyānwúhòu世之德者，定有三世二世子孙保之。其斩焉无后zhědézhìbóyě者，德至薄也。rǔjīnjìzhīfēijiāngxiàngláibùfākēdìjíbùshēngzǐzhī汝今既知非。将向来不发科第，及不生子之xiāngjìnqínggǎishuāwùyàojīdéwùyàobāohuāngwùyàohéài相，尽情改刷。务要积德，务要包荒，务要和爱，wùyàoxījīngshéncóngqiánzhǒngzhǒngpìrúzuórìsǐcónghòuzhǒng务要惜精神。从前种种，譬如昨日死；从后种zhǒngpìrújīnrìshēngcǐyìlǐzàishēngzhīshēn种，譬如今日生；此义理再生之身也yě。fúxiěròuzhīshēnshàngrányǒushùyìlǐzhīshēnqǐbùnéng夫血肉之身，尚然有数；义理之身，岂不能gétiāntàijiǎyuētiānzuònièyóukěwéizìzuònièbùkěhuó格天。太甲曰：‘天作孽，犹可违；自作孽，不可活。’shīyúnyǒngyánpèimìngzìqiúduōfúkǒngxiānshēngsuànrǔbùdēng诗云：‘永言配命，自求多福。’孔先生算汝不登kēdìbùshēngzǐzhěcǐtiānzuòzhīnièyóukědéérwéirǔjīn科第，不生子者，此天作之孽，犹可得而违，汝今kuòchōngdéxìnglìxíngshànshìduōjīyīndécǐzìjǐsuǒzuòzhī扩充德性，力行善事，多积阴德，此自己所作之fúyěāndéérbúshòuxiǎnghū福也，安得而不受享乎yìwéijūnzǐmóuqūjíbìxiōngruòyántiānmìngyǒuchángjíhé易为君子谋趋吉避凶，若言天命有常，吉何kěqūxiōnghékěbìkāizhāngdìyīyìbiànshuōjīshànzhījiā可趋，凶何可避开章第一义，便说：‘积善之家，bìyǒuyúqìngrǔxìndéjífǒu必有余庆。’汝信得及否”yúxìnqíyánbàiérshòujiàoyīnjiāngwǎngrìzhīzuìfóqiánjìn余信其言，拜而受教。因将往日之罪，佛前尽qíngfālùwéishūyìtōngxiānqiúdēngkēshìxíngshànshìsānqiāntiáo情发露，为疏一通，先求登科；誓行善事三千条，yǐbàotiāndìzǔzōngzhīdé以报天地祖宗之德。yúngǔchūgōngguògéshìyúlìngsuǒxíngzhīshìzhúrìdēngjì云谷出功过格示余，令所行之事，逐日登记。shànzéjìshùèzétuìchúqiějiāochízhǔntízhòuyǐqībìyàn善则记数，恶则退除，且教持准提咒，以期必验。yùyúyuēfúlùjiāyǒuyúnbúhuìshūfúbèiguǐshénxiàocǐ语余曰：“符录家有云：‘不会书符，被鬼神笑。’此yǒumìchuánzhīshìbúdòngniànyězhíbǐshūfúxiānbǎwànyuánfàng有秘传，只是不动念也。执笔书符，先把万缘放xiàyìchénbùqǐcóngcǐniàntóubúdòngchùxiàyìdiǎnwèizhī下，一尘不起。从此念头不动处，下一点，谓之hùndùnkāijīyóucǐéryìbǐhuīchénggèngwúsīlǜcǐfúbiàn混沌开基。由此而一笔挥成，更无思虑，此符便língfánqítiānlìmìngdōuyàocóngwúsīwúlǜchùgǎngé灵。凡祈天立命，都要从无思无虑处感格。mèngzǐlùnlìmìngzhīxuééryuēyāoshòubúèrfūyāoyǔ孟子论立命之学，而曰：‘夭寿不贰。’夫夭与shòuzhìèrzhěyědāngqíbúdòngniànshíshúwéiyāoshúwéishòu寿，至贰者也。当其不动念时，孰为夭，孰为寿xìfēnzhīfēngqiànbúèrránhòukělìpínfùzhīmìngqióngtōngbú细分之，丰歉不贰，然后可立贫富之命；穷通不èrránhòukělìguìjiànzhīmìngyāoshòubúèrránhòukělìshēng贰，然后可立贵贱之命；夭寿不贰，然后可立生sǐzhīmìngrénshēngshìjiānwéisǐshēngwéizhòngyāoshòuzéyíqiè死之命。人生世间，惟死生为重，夭寿则一切shùnnìjiēgāizhīyǐ顺逆皆该之矣。zhìxiūshēnyǐsìzhīnǎijīdéqítiānzhīshìyuēxiūzéshēn至修身以俟之，乃积德祈天之事。曰修，则身yǒuguòèjiēdāngzhìérqùzhīyuēsìzéyìháojìyúyìháo有过恶，皆当治而去之。曰俟，则一毫觊觎，一毫jiāngyíngjiēdāngzhǎnjuézhīyǐdàocǐdìwèizhízàoxiāntiānzhījìng将迎，皆当斩绝之矣。到此地位，直造先天之境，jícǐbiànshìshíxué即此便是实学。rǔwèinéngwúxīndànnéngchízhǔntízhòuwújìwúshùbúlìng汝未能无心，但能持准提咒，无记无数，不令jiànduànchídéchúnshúyúchízhōngbùchíyúbùchízhōngchídào间断，持得纯熟，于持中不持，于不持中持。到déniàntóubúdòngzélíngyànyǐ得念头不动，则灵验矣。”yúchūhàoxuéhǎishìrìgǎihàoliǎofángàiwùlìmìngzhīshuō余初号学海，是日改号了凡，盖悟立命之说，érbúyùluòfánfūkējiùyěcóngcǐérhòuzhōngrìjīngjīngbiàn而不欲落凡夫窠臼也。从此而后，终日兢兢，便juéyǔqiánbùtóngqiánrìzhǐshìyōuyōufàngrèndàocǐzìyǒuzhànjīng觉与前不同。前日只是悠悠放任，到此自有战兢tìlìjǐngxiàngzàiànshìwūlòuzhōngchángkǒngdézuìtiāndìguǐ惕厉景象，在暗室屋漏中，常恐得罪天地鬼shényùrénzēngwǒhuǐwǒzìnéngtiánránróngshòu神。遇人憎我毁我，自能恬然容受。dàomíngniánxīyuánniánlǐbùkǎokējǔkǒngxiānshēngsuàn到明年(西元1570年)礼部考科举，孔先生算gāidìsānhūkǎodìyīqíyánbúyànérqiūwéizhòngshìyǐ该第三，忽考第一。其言不验，而秋闱中式矣。ránhángyìwèichúnjiǎnshēnduōwùhuòjiànshànérxíngzhībù然行义未纯，检身多误。或见善而行之不yǒnghuòjiùrénérxīnchángzìyíhuòshēnmiǎnwéishànérkǒuyǒuguò勇，或救人而心常自疑，或身勉为善，而口有过yánhuòxǐngshícāochíérzuìhòufàngyìyǐguòzhégōngrìcháng言，或醒时操持，而醉后放逸，以过折功，日常xūdùzìjǐsìsuìxīyuánniánfāyuànzhízhìjǐmǎosuìxī虚度。自己巳岁(西元1569年)发愿，直至己卯岁(西yuánniánlìshíyúniánérsānqiānshànxíngshǐwán元1579年)，历十余年，而三千善行始完。shífāngcónglǐjiànānrùguānwèijíhuíxiànggēngchénxīyuán时方从李渐庵入关，未及回向。庚辰(西元niánnánhuánshǐqǐngxìngkōnghuìkōngzhūshàngrénjiùdōngtǎ1580年)南还。始请性空、慧空诸上人，就东塔chántánghuíxiàngsuìqǐqiúzǐyuànyìxǔxíngsānqiānshànshìxīnsì禅堂回向。遂起求子愿，亦许行三千善事。辛巳xīyuánniánshēngrǔtiānqǐ(西元1581年)，生汝天启。yúxíngyíshìsuíyǐbǐjìrǔmǔbùnéngshūměixíngyíshì余行一事，随以笔记。汝母不能书，每行一事，zhéyòngémáoguǎnyìnyīzhūquānyúlìrìzhīshànghuòshīshípín辄用鹅毛管，印一朱圈于历日之上。或施食贫rénhuòmǎifàngshēngmìngyírìyǒuduōzhìshíyúquānzhězhìguǐwèi人，或买放生命，一日有多至十余圈者。至癸未xīyuánniánbāyuèsānqiānzhīshùyǐmǎnfùqǐngxìngkōngbèi(西元1583年)八月，三千之数已满。复请性空辈，jiùjiātínghuíxiàngjiǔyuèshísānrìfùqǐqiújìnshìyuànxǔxíng就家庭回向。九月十三日，复起求进士愿，许行shànshìyíwàntiáobǐngxūxīyuánniándēngdìshòubǎodǐzhī善事一万条，丙戌(西元1586年)登第，授宝坻知xiàn县。yúzhìkōnggéyícèmíngyuēzhìxīnpiānchénqǐzuòtángjiārén余置空格一册，名曰治心篇。晨起坐堂，家人xiéfùményìzhìànshàngsuǒxíngshànèxiānxībìjìyèzé携付门役，置案上，所行善恶，纤悉必记。夜则shèzhuōyútíngxiàozhàoyuèdàofénxiānggàodì设桌于庭，效赵阅道焚香告帝。rǔmǔjiànsuǒxíngbùduōzhépíncùyuēwǒqiánzàijiāxiāngzhù汝母见所行不多，辄颦蹙曰：“我前在家，相助wéishàngùsānqiānzhīshùdéwánjīnxǔyíwànyázhōngwúshìkě为善，故三千之数得完。今许一万，衙中无事可xínghéshídéyuánmǎnhū行，何时得圆满乎”yèjiānǒumèngjiànyìshénrényúyánshànshìnánwánzhīgùshén夜间偶梦见一神人，余言善事难完之故。神yuēzhījiǎnliángyìjiéwànxíngjùwányǐgàibǎodǐzhītiánměimǔ曰：“只减粮一节，万行俱完矣。”盖宝坻之田，每亩èrfēnsānlíqīháoyúwèiqūchǔjiǎnzhìyìfēnsìlíliùháowěi二分三厘七毫。余为区处，减至一分四厘六毫，委yǒucǐshìxīnpōjīngyíshìhuànyúchánshīzìwǔtáiláiyúyǐmèng有此事，心颇惊疑。适幻余禅师自五台来，余以梦gàozhīqiěwèncǐshìyíxìnfǒu告之，且问此事宜信否shīyuēshànxīnzhēnqiējíyìxíngkědāngwànshànkuànghéxiàn师曰：“善心真切，即一行可当万善，况合县jiǎnliángwànmínshòufúhūwújíjuānfèngyínqǐngqíjiùwǔtáishān减粮，万民受福乎”吾即捐俸银，请其就五台山zhāisēngyīwànérhuíxiàngzhī斋僧一万而回向之。kǒnggōngsuànyúwǔshísānsuìyǒuèyúwèichángqíshòushìsuì孔公算予五十三岁有厄，余未尝祈寿，是岁jìngwúyàngjīnliùshíjiǔyǐshūyuētiānnánchénmìngmícháng竟无恙，今六十九矣。书曰：“天难谌，命靡常。”yòuyúnwéimìngbùyúchángjiēfēikuángyǔwúyúshìérzhīfán又云：“惟命不于常”，皆非诳语。吾于是而知，凡chēnghuòfúzìjǐqiúzhīzhěnǎishèngxiánzhīyánruòwèihuòfúwéitiān称祸福自己求之者，乃圣贤之言。若谓祸福惟天suǒmìngzéshìsúzhīlùnyǐ所命，则世俗之论矣。rǔzhīmìngwèizhīruòhéjímìngdāngróngxiǎnchángzuòluòmò汝之命未知若何即命当荣显，常作落寞xiǎngjíshídāngshùnlìchángzuòfúnìxiǎngjíyǎnqiánzúshícháng想；即时当顺利，常作拂逆想；即眼前足食，常zuòpínjùxiǎngjírénxiāngàijìngchángzuòkǒngjùxiǎngjíjiāshì作贫窭想；即人相爱敬，常作恐惧想；即家世wàngzhòngchángzuòbēixiàxiǎngjíxuéwènpōyōuchángzuòqiǎnlòu望重，常作卑下想；即学问颇优，常作浅陋xiǎng想。yuǎnsīyángzǔzōngzhīdéjìnsīgàifùmǔzhīqiānshàngsībào远思扬祖宗之德，近思盖父母之愆；上思报guózhīēnxiàsīzàojiāzhīfúwàisījìrénzhījínèisīxiánjǐ国之恩，下思造家之福；外思济人之急，内思闲己zhīyé之邪。wùyàorìrìzhīfēirìrìgǎiguòyírìbùzhīfēijíyírì务要日日知非，日日改过；一日不知非，即一日ānyúzìshìyírìwúguòkěgǎijíyírìwúbùkějìntiānxià安于自是；一日无过可改，即一日无步可进；天下cōngmíngjùnxiùbùshǎosuǒyǐdébùjiāxiūyèbùjiāguǎngzhězhī聪明俊秀不少，所以德不加修，业不加广者，只wèiyīnxúnèrzìdāngéyìshēng为因循二字，耽阁一生。yúngǔchánshīsuǒshòulìmìngzhīshuōnǎizhìjīngzhìsuìzhìzhēnzhì云谷禅师所授立命之说，乃至精至邃至真至zhèngzhīlǐqíshúwánérmiǎnxíngzhīwúzìkuàngyě正之理，其熟玩而勉行之，毋自旷也。èrgǎiguòzhīfǎ二、改过之法chūnqiūzhūdàfūjiànrényándòngyìértánqíhuòfúmǐbú春秋诸大夫，见人言动，亿而谈其祸福，靡不yànzhězuǒguózhūjìkěguānyě验者，左国诸记可观也。dàdōujíxiōngzhīzhàoménghūxīnérdònghūsìtǐqíguòyú大都吉凶之兆，萌乎心而动乎四体，其过于hòuzhěchánghuòfúguòyúbózhěchángjìnhuòsúyǎnduōyìwèiyǒu厚者常获福，过于薄者常近祸，俗眼多翳，谓有wèidìngérbùkěcèzhě未定而不可测者。zhìchénghétiānfúzhījiāngzhìguānqíshànérbìxiānzhīzhī至诚合天，福之将至，观其善而必先知之yǐhuòzhījiāngzhìguānqíbúshànérbìxiānzhīzhīyǐjīnyùhuò矣。祸之将至，观其不善而必先知之矣。今欲获fúéryuǎnhuòwèilùnxíngshànxiānxūgǎiguò福而远祸，未论行善，先须改过。dàngǎiguòzhědìyīyàofāchǐxīnsīgǔzhīshèngxiányǔ但改过者，第一，要发耻心。思古之圣贤，与wǒtóngwéizhàngfūbǐhéyǐbǎishìkěshīwǒhéyǐyìshēnwǎliè我同为丈夫，彼何以百世可师我何以一身瓦裂dānrǎnchénqíngsīxíngbúyìwèirénbùzhīàoránwúkuìjiāngrì耽染尘情，私行不义，谓人不知，傲然无愧，将日lúnyúqínshòuérbúzìzhīyǐshìzhīkěxiūkěchǐzhěmòdàhū沦于禽兽而不自知矣，世之可羞可耻者，莫大乎cǐmèngzǐyuēchǐzhīyúréndàyǐyǐqídézhīzéshèngxián此。孟子曰：耻之于人大矣。以其得之则圣贤，shīzhīzéqínshòuěrcǐgǎiguòzhīyàojīyě失之则禽兽耳。此改过之要机也。dìèryàofāwèixīntiāndìzàishàngguǐshénnánqīwúsuī第二，要发畏心。天地在上，鬼神难欺，吾虽guòzàiyǐnwēiértiāndìguǐshénshíjiànlínzhīzhòngzéjiàngzhībǎi过在隐微，而天地鬼神，实鉴临之，重则降之百yāngqīngzésǔnqíxiànfúwúhékěyǐbújù殃，轻则损其现福，吾何可以不惧bùwéishìyěxiánjūzhīdìzhǐshìzhāoránwúsuīyǎnzhīshèn不惟是也。闲居之地，指视昭然。吾虽掩之甚mìwénzhīshènqiǎoérfèigānzǎolùzhōngnánzìqībèirénqù密，文之甚巧，而肺肝早露，终难自欺。被人觑pòbùzhíyìwényǐwūdébùlǐnlǐn破，不值一文矣，乌得不懔懔bùwéishìyěyìxīshàngcúnmítiānzhīèyóukěhuǐgǎigǔ不惟是也。一息尚存，弥天之恶，犹可悔改。古rényǒuyìshēngzuòèlínsǐhuǐwùfāyíshànniànsuìdéshànzhōng人有一生作恶，临死悔悟，发一善念，遂得善终zhěwèiyíniànměnglìzúyǐdíbǎiniánzhīèyěpìrúqiānnián者。谓一念猛厉，足以涤百年之恶也。譬如千年yōugǔyìdēngcáizhàozéqiānniánzhīànjùchúgùguòbúlùnjiǔ幽谷，一灯才照，则千年之暗俱除。故过不论久jìnwéiyǐgǎiwéiguì近，惟以改为贵。dànchénshìwúchángròushēnyìyǔnyìxībùzhǔyùgǎiwúyóu但尘世无常，肉身易殒，一息不属，欲改无由yǐmíngzéqiānbǎiniándānfùèmíngsuīxiàozǐcísūnbùnéngxǐ矣。明则千百年担负恶名，虽孝子慈孙，不能洗díyōuzéqiānbǎijiéchénlúnyùbàosuīshèngxiánfópúsàbùnéng涤；幽则千百劫沉沦狱报，虽圣贤佛菩萨，不能yuányǐnwūdébúwèi援引。乌得不畏dìsānxūfāyǒngxīnrénbùgǎiguòduōshìyīnxúntuìsuōwú第三，须发勇心。人不改过，多是因循退缩。吾xūfènránzhènzuòbúyòngchíyíbùfánděngdàixiǎozhěrúmángcì须奋然振作，不用迟疑，不烦等待。小者如芒刺zàiròusùyǔjuétīdàzhěrúdúshénièzhǐsùyǔzhǎnchúwú在肉，速与抉剔；大者如毒蛇啮指，速与斩除，无sīháoníngzhìcǐfēngléizhīsuǒyǐwéiyìyě丝毫凝滞，此风雷之所以为益也。jùshìsānxīnzéyǒuguòsīgǎirúchūnbīngyùrìhéhuànbù具是三心，则有过斯改，如春冰遇日，何患不xiāohūránrénzhīguòyǒucóngshìshànggǎizhěyǒucónglǐshànggǎi消乎然人之过，有从事上改者，有从理上改zhěyǒucóngxīnshànggǎizhěgōngfūbùtóngxiàoyànyìyì者，有从心上改者，工夫不同，效验亦异。rúqiánrìshāshēngjīnjièbùshāqiánrìnùlìjīnjièbúnù如前日杀生，今戒不杀；前日怒詈，今戒不怒，cǐjiùqíshìérgǎizhīzhěyěqiángzhìyúwàiqínánbǎibèiqiěbìng此就其事而改之者也。强制于外，其难百倍，且病gēnzhōngzàidōngmièxīshēngfēijiūjìngkuòránzhīdàoyě根终在，东灭西生，非究竟廓然之道也。shàngǎiguòzhěwèijìnqíshìxiānmíngqílǐrúguòzàishā善改过者，未禁其事，先明其理。如过在杀shēngjísīyuēshàngdìhàoshēngwùjiēliànmìngshābǐyǎngjǐ生。即思曰：上帝好生，物皆恋命，杀彼养己，qǐnéngzìānqiěbǐzhīshāyějìshòutúgēfùrùdǐnghuòzhǒng岂能自安且彼之杀也，既受屠割，复入鼎镬，种zhǒngtòngkǔchèrùgǔsuǐjǐzhīyǎngyězhēngāoluólièshíguò种痛苦，彻入骨髓，己之养也，珍膏罗列，食过jíkōngshūshícàigēngjìnkěchōngfùhébìqiāngbǐzhīshēngsǔn即空，疏食菜羹，尽可充腹，何必戕彼之生，损jǐzhīfúzāi己之福哉yòusīxiěqìzhīshǔjiēhánlíngzhījìyǒulíngzhījiēwǒyì又思血气之属，皆含灵知，既有灵知，皆我一tǐzòngbùnénggōngxiūzhìdéshǐzhīzūnwǒqīnwǒqǐkěrìqiāng体。纵不能躬修至德，使之尊我亲我，岂可日戕wùmìngshǐzhīchóuwǒhànwǒyúwúqióngyěyìsījícǐjiāngyǒuduì物命，使之仇我憾我于无穷也一思及此，将有对shítòngxīnbùnéngxiàyānzhěyǐ食痛心，不能下咽者矣。rúqiánrìhàonùbìsīyuērényǒubùjíqíngsuǒyíjīnbèi如前日好怒，必思曰：人有不及，情所宜矜，悖lǐxiānggànyúwǒhéyùběnwúkěnùzhě理相干，于我何与本无可怒者。yòusītiānxiàwúzìshìzhīháojiéyìwúyóurénzhīxuéwènxíng又思天下无自是之豪杰，亦无尤人之学问。行yǒubùdéjiējǐzhīdéwèixiūgǎnwèizhìyěwúxīyǐzìfǎn有不得，皆己之德未修，感未至也。吾悉以自反，zébànghuǐzhīláijiēmóliànyùchéngzhīdìwǒjiānghuānránshòucì则谤毁之来，皆磨炼玉成之地。我将欢然受赐，hénùzhīyǒu何怒之有yòuwénérbúnùsuīchányànxūntiānrújǔhuǒfénkōngzhōng又闻b谤àng而不怒，虽谗焰薰天，如举火焚空，终jiāngzìxīwénbàngérnùsuīqiǎoxīnlìbiànrúchūncánzuòjiǎn将自息。闻谤而怒，虽巧心力辩，如春蚕作茧，zìqǔchánmiánnùbùwéiwúyìqiěyǒuhàiyěqíyúzhǒngzhǒngguò自取缠绵，怒不惟无益，且有害也。其馀种种过èjiēdāngjùlǐsīzhīcǐlǐjìmíngguòjiāngzìzhǐ恶，皆当据理思之。此理既明，过将自止。héwèicóngxīnérgǎiguòyǒuqiānduānwéixīnsuǒzàowúxīnbú何谓从心而改过有千端，惟心所造。吾心不dòngguòāncóngshēngxuézhěyúhàosèhàomínghàohuòhàonù动，过安从生学者于好色、好名、好货、好怒，zhǒngzhǒngzhūguòbúbìzhúlèixúnqiúdàndāngyìxīnwéishànzhèng种种诸过，不必逐类寻求，但当一心为善，正niànxiànqiánxiéniànzìránwūrǎnbúshàngrútàiyángdāngkōngwǎng念现前，邪念自然污染不上。如太阳当空，魍liǎngqiánxiāocǐjīngyīzhīzhēnchuányěguòyóuxīnzàoyìyóuxīngǎi魉潜消，此精一之真传也。过由心造，亦由心改，rúzhǎndúshùzhíduànqígēnxībìzhīzhīérfáyèyèérzhāi如斩毒树，直断其根，奚必枝枝而伐，叶叶而摘zāi哉dàdǐzuìshàngzhìxīndāngxiàqīngjìngcáidòngjíjuéjuézhījí大抵最上治心，当下清净；才动即觉，觉之即wúgǒuwèinéngránxūmínglǐyǐqiǎnzhīyòuwèinéngránxūsuí无；苟未能然，须明理以遣之；又未能然，须随shìyǐjìnzhīyǐshàngshìérjiānxíngxiàgōngwèiwéishīcèzhíxià事以禁之；以上事而兼行下功，未为失策。执下érmèishàngzézhuōyǐ而昧上，则拙矣。gùfāyuàngǎiguòmíngxūliángpéngtíxǐngyōuxūguǐshénzhèng顾发愿改过，明须良朋提醒，幽须鬼神证míngyìxīnchànhuǐzhòuyèbúxièjīngyìqīèrqīyǐzhìyí明；一心忏悔，昼夜不懈，经一七，二七，以至一yuèèryuèsānyuèbìyǒuxiàoyàn月，二月，三月，必有效验。huòjuéxīnshéntiánkuànghuòjuézhìhuìdùnkāihuòchùrǒngtàér或觉心神恬旷；或觉智慧顿开；或处冗沓而chùniànjiētōnghuòyùyuànchóuérhuíchēnzuòxǐhuòmèngtǔhēiwù触念皆通；或遇怨仇而回嗔作喜；或梦吐黑物；huòmèngwǎngshèngxiānxiántíxiéjiēyǐnhuòmèngfēibùtàixūhuò或梦往圣先贤，提携接引；或梦飞步太虚；或mèngchuángfānbǎogàizhǒngzhǒngshèngshìjiēguòxiāozuìmièzhīxiàng梦幢幡宝盖，种种胜事，皆过消罪灭之象yěránbùdézhícǐzìgāohuàérbújìn也。然不得执此自高，画而不进。xīqúbóyùdāngèrshísuìshíyǐjuéqiánrìzhīfēiérjìngǎi昔蘧伯玉当二十岁时，已觉前日之非而尽改zhīyǐzhìèrshíyīsuìnǎizhīqiánzhīsuǒgǎiwèijìnyějíèr之矣。至二十一岁，乃知前之所改，未尽也。及二shíèrsuìhuíshìèrshíyísuìyóuzàimèngzhōngsuìfùyīsuìdì十二岁，回视二十一岁，犹在梦中。岁复一岁，递dìgǎizhīxíngniánwǔshíéryóuzhīsìshíjiǔniánzhīfēigǔréngǎi递改之，行年五十，而犹知四十九年之非，古人改guòzhīxuérúcǐ过之学如此。wúbèishēnwéifánliúguòèwèijíérhuísīwǎngshìchángruò吾辈身为凡流，过恶猬集，而回思往事，常若bújiànqíyǒuguòzhěxīncūéryǎnyìyě不见其有过者，心粗而眼翳也。ránrénzhīguòèshēnzhòngzhěyìyǒuxiàoyànhuòxīnshénhūnsè然人之过恶深重者，亦有效验：或心神昏塞，zhuǎntóujíwànghuòwúshìérchángfánnǎohuòjiànjūnzǐérnǎnrán转头即忘；或无事而常烦恼；或见君子而赧然xiāojǔhuòwénzhènglùnérbúlèhuòshīhuìérrénfǎnyuànhuòyè消沮；或闻正论而不乐；或施惠而人反怨；或夜mèngdiāndǎoshènzéwàngyánshīzhìjiēzuònièzhīxiàngyěgǒuyílèi梦颠倒，甚则妄言失志，皆作孽之相也。苟一类cǐjíxūfènfāshějiùtúxīnxìngwùzìwù此，即须奋发，舍旧图新，幸勿自误。sānjīshànzhīfāng三、积善之方yìyuējīshànzhījiābìyǒuyúqìngxíyánshìjiāngyǐnǚqī易曰：“积善之家，必有馀庆。”昔颜氏将以女妻shūliánghéérlìxùqízǔzōngjīdézhīchángnìzhīqízǐsūnbì叔梁纥，而历叙其祖宗积德之长，逆知其子孙必yǒuxīngzhěkǒngzǐchēngshùnzhīdàxiàoyuēzōngmiàoxiǎngzhīzǐ有兴者。孔子称舜之大孝，曰：“宗庙飨之，子sūnbǎozhījiēzhìlùnyěshìyǐwǎngshìzhēngzhī孙保之”，皆至论也。试以往事徵之。yángshàoshīróngjiànníngrénshìyǐjìdùwéishēngjiǔyǔxī杨少师荣，建宁人。世以济渡为生，久雨溪zhǎnghéngliúchōnghuǐmínjūnìsǐzhěshùnliúérxiàtāzhōujiē涨，横流冲毁民居，溺死者顺流而下，他舟皆lāoqǔhuòwùdúshàoshīzēngzǔjízǔwéijiùrénérhuòwùyīwú捞取货物，独少师曾祖及祖惟救人，而货物一无suǒqǔxiāngrénchīqíyūdàishàoshīfùshēngjiājiànyùyǒushén所取，乡人嗤其愚。逮少师父生，家渐裕，有神rénhuàwéidàozhěyùzhīyuērǔzǔfùyǒuyīngōngzǐsūndāngguì人化为道者，语之曰：“汝祖父有阴功，子孙当贵xiǎnyízàngmǒudìsuìyīqísuǒzhǐérbiǎnzhījíjīnbáitùfén显，宜葬某地。”遂依其所指而窆之，即今白兔坟yěhòushēngshàoshīruòguàndēngdìwèizhìsāngōngjiāzēngzǔ也。后生少师，弱冠登第，位至三公，加曾祖、zǔfùrúqíguānzǐsūnguìshèngzhìjīnshàngduōxiánzhě祖、父如其官。子孙贵盛，至今尚多贤者。yínrényángzìchéngchūwéixiànlìcúnxīnrénhòushǒufǎgōng鄞人杨自惩，初为县吏，存心仁厚，守法公píngshíxiànzǎiyánsùǒutàyìqiúxiěliúmǎnqiánérnùyóuwèi平。时县宰严肃，偶挞一囚，血流满前，而怒犹未xīyángguìérkuānjiězhīzǎiyuēzěnnàicǐrényuèfǎbèilǐbù息，杨跪而宽解之。宰曰：“怎奈此人越法悖理，不yóurénbúnù由人不怒。”zìchéngkòushǒuyuēshàngshīqídàomínsànjiǔyǐrúdéqí自惩叩首曰：“上失其道，民散久矣，如得其qíngāijīnwùxǐxǐqiěbùkěérkuàngnùhūzǎiwéizhījìyán情，哀矜勿喜；喜且不可，而况怒乎”宰为之霁颜。jiāshènpínkuìwèiyīwúsuǒqǔyùqiúrénfáliángchángduōfāng家甚贫，馈遗一无所取，遇囚人乏粮，常多方yǐjìzhīyírìyǒuxīnqiúshùréndàibǔjiāyòuquēmǐjǐqiú以济之。一日，有新囚数人待哺，家又缺米；给囚zéjiārénwúshízìgùzéqiúrénkānmǐnyǔqífùshāngzhīfù则家人无食；自顾则囚人堪悯；与其妇商之。妇yuēqiúcónghéláiyuēzìhángérláiyánlùrěnjīcàisèkě曰：“囚从何来”曰：“自杭而来。沿路忍饥，菜色可jūyīnchèjǐzhīmǐzhǔzhōuyǐsìqiúhòushēngèrzǐzhǎngyuē掬。”因撤己之米，煮粥以食囚。后生二子，长曰shǒuchéncìyuēshǒuzhǐwéinánběilìbùshìlángchángsūnwéixíngbù守陈，次曰守址，为南北吏部侍郎；长孙为刑部shìlángcìsūnwéisìchuānliánxiànyòujùwéimíngchénjīnchǔtíngdé侍郎；次孙为四川廉宪，又俱为名臣；今楚亭德zhèngyìqíyìyě政，亦其裔也。xīzhèngtǒngjiāndèngmàoqīchàngluànyúfújiànshìmíncóngzéizhě昔正统间，邓茂七倡乱于福建，士民从贼者shènzhòngcháotíngqǐyínxiànzhāngdūxiànkǎinánzhēngyǐjìqínzéi甚众；朝廷起鄞县张都宪楷南征，以计擒贼，hòuwěibùzhèngsīxièdūshìsōushādōnglùzéidǎngxièqiúzéizhōng后委布政司谢都事，搜杀东路贼党；谢求贼中dǎngfùcèjífánbúfùzéizhěmìshòuyǐbáibùxiǎoqíyuēbīng党附册籍，凡不附贼者，密授以白布小旗，约兵zhìrìchāqíménshǒujièjūnbīngwúwàngshāquánhuówànrénhòu至日，插旗门首，戒军兵无妄杀，全活万人；后xièzhīzǐqiānzhòngzhuàngyuánwéizǎifǔsūnpīfùzhòngtànhuā谢之子迁，中状元，为宰辅；孙丕，复中探花。pútiánlínshìxiānshìyǒulǎomǔhàoshànchángzuòfěntuánshīrén莆田林氏，先世有老母好善，常作粉团施人，qiúqǔjíyǔzhīwújuànsèyìxiānhuàwéidàorénměidànsuǒshíliù求取即与之，无倦色。一仙化为道人，每旦索食六qītuánmǔrìrìyǔzhīzhōngsānniánrúyírìnǎizhīqíchéngyě七团。母日日与之，终三年如一日，乃知其诚也。yīnwèizhīyuēwúshírǔsānniánfěntuánhéyǐbàorǔfǔhòuyǒuyí因谓之曰：“吾食汝三年粉团，何以报汝府后有一dìzàngzhīzǐsūnguānjuéyǒuyìshēngmázǐzhīshùqízǐyīsuǒ地，葬之，子孙官爵，有一升麻子之数。”其子依所diǎnzàngzhīchūshìjíyǒujiǔréndēngdìlěidàizānyīngshènshèngfú点葬之，初世即有九人登第，累代簪缨甚盛，福jiànyǒuwúlínbùkāibǎngzhīyáo建有无林不开榜之谣。féngzhuóāntàishǐzhīfùwéiyìxiángshēnglóngdōngzǎoqǐfù冯琢庵太史之父，为邑庠生。隆冬早起赴xuélùyùyìréndǎowòxuězhōngménzhībànjiāngyǐsuìjiějǐ学，路遇一人，倒卧雪中，扪之，半僵矣。遂解己miánqiúyīzhīqiěfúguījiùsūmèngshéngàozhīyuērǔjiùrényí绵裘衣之，且扶归救苏。梦神告之曰：“汝救人一mìngchūzhìchéngxīnwúqiǎnhánqíwéirǔzǐjíshēngzhuóānsuì命，出至诚心，吾遣韩琦为汝子。”及生琢庵，遂míngqí名琦。tāizhōuyīngshàngshūzhuàngniánxíyèyúshānzhōngyèguǐxiào台州应尚书，壮年习业于山中。夜鬼啸jíwǎngwǎngjīngréngōngbújùyěyīxīwénguǐyúnmǒufùyǐ集，往往惊人，公不惧也；一夕闻鬼云：“某妇以fūjiǔkèbùguīwēnggūbīqíjiàrénmíngyèdāngyìsǐyúcǐ夫久客不归，翁姑逼其嫁人。明夜当缢死于此，wúdédàiyǐgōngqiánmàitiándéyínsìliǎngjíwěizuòqífūzhī吾得代矣。”公潜卖田，得银四两。即伪作其夫之shūjìyínhuánjiāqífùmǔjiànshūyǐshǒujìbúlèiyízhī书，寄银还家。其父母见书，以手迹不类，疑之。jìéryuēshūkějiǎyínbùkějiǎxiǎngérwúyàngfùsuìbú既而曰：“书可假，银不可假，想儿无恙。”妇遂不jiàqízǐhòuguīfūfùxiāngbǎorúchū嫁。其子后归，夫妇相保如初。gōngyòuwénguǐyùyuēwǒdāngdédàinàicǐxiùcáihuàiwú公又闻鬼语曰：“我当得代，奈此秀才坏吾shìbàngyīguǐyuēěrhébùhuòzhīyuēshàngdìyǐcǐrénxīn事。”旁一鬼曰：“尔何不祸之”曰：“上帝以此人心hǎomìngzuòyīndéshàngshūyǐwúhédéérhuòzhīyīnggōngyīncǐ好，命作阴德尚书矣，吾何得而祸之”应公因此yìzìnǔlìshànrìjiāxiūdérìjiāhòuyùsuìjīzhéjuāngǔ益自努励，善日加修，德日加厚；遇岁饥，辄捐谷yǐzhènzhīyùqīnqīyǒujízhéwěiqūwéi