《蒙古语基础教程》【第1课】（改编版）

┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ 《蒙古语基础教程》Monggol Helen-ü Ündüsün Hichiyel ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ——【大游牧Ψ蒙古语学习班】主体教材 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ 初级班第一阶段（第1课～第5课） ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ♞【第1课】【Nigedüger Hichiyel】 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑴【课文】【Tẽksŧ】Begejing-ün Yehe Surgaguli 北京大学   Ende olan gerel jirug bain-a, ene Begejing-ün Yehe Surgaguli. Begejing-ün Yehe Surgaguli dotogadu gadagadu-du neretei. Man-u yehe surgaguli-yin hasiy-a tomo, ende olan modo bain-a, ene nagur, ene nagur tomo. Ende olan saihan baising bain-a, ene yehe surgaguli-yin nom-un sang. Begejing-ün Yehe Surgaguli-du horin naɨman fakũliŧẽŧ bui, ene Doron-a Đahin-u Helen-ü Fakũliŧẽŧ, ene Monggol Helen-ü Tinghim. Ene man-u bagsi, ene man-u surgaguli-yin rẽkŧõr, man-u surgaguli-du olan prõfẽssõr bain-a. ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ❀【课文拉丁音标】[beejing-iin ih surguul]   [end olon gerel jurag bain, en beejing-giin ih surguul. beejing-giin ih surguul dotood gadaada-d nertei. man-ai ih surguul-iin hashaa tom, end olon mod bain, en nuur, en nuur tom. end olon saihan baishing bain, en ih surguul-iin nom-iin sang. beejing-giin ih surguul-d horin naiman fakulitet bii, en doron dahin-ai helen-ei fakulitet, en monggol helen-ei tinghem. en man-ai bagsh, en man-ai surguul-iin erektor, man-ai surguul-d olon professor bain.] ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ❀【课文斯拉夫音标】[Бээжингийн Их Сургууль]        [Энд олон гэрэл зураг байна, энэ Бээжингийн Их Сургууль. Бээжингийн Их Сургууль дотоод гадаадад нэртэй. Манай их сургууль хашаа том, энд олон мод байна, энэ нуур, энэ нуур том. Энд олон сайхан байшин байна, энэ их сургуулийн номын сан. Бээжингийн Их Сургуульд хорин найман факультет бий, энэ Дорно Дахины Хэлний Факультет, энэ Могол Хэлний Тэнхим. Энэ манай багш, энэ манай сургуулийн ректор, манай сургуульд олон профессор байна.]       ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ❀【课文翻译】   这里有很多照片，这是北京大学。北京大学在国内外著名。我们大学的院子大，这里有很多树木，这是湖，这个湖大。这里有很多漂亮的房子，这是大学的图书馆。北京大学有28个系，这是东方语言文学系，这是蒙古语教研室。这是我们的老师，这是我们的校长，我们大学里有很多教授。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑵【会话】【Yarilchaga】Hamiga bain-a? [ Хаа байна? ] 在哪里？ ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ A：Tan-u chünghü hamiga bain-a bui? B：Tende bain-a. (Minü chünghü tende bain-a.) Tan-u chünghü hamiga bain-a bui? A：Basa tende bain-a. (Minü chünghü basa tende bain-a.) Tende surhu bichig bain-a uu? B：Baihu ügei (Alaga), toli bichig bain-a. A：Monggol Hitad Toli (Bichig) bain-a uu? B：Bain-a, tende Monggol Hitad Toli, basa Monggol Helen-ü Tobchi Tailburi Toli bain-a. A：Tan-u nom hamiga bain-a? B：Minü nom chünghün-dü bain-a. A：Minü sihür hamiga bain-a? B：Tan-u sihür tende bain-a. A：Minü chuba basa tende bain-a uu? B：Teimü, (tan-u chuba) basa tende bain-a, harin tan-u usun-u gutul alaga. A：Tan-du asagulta bain-a uu? B：Alaga. (Nada-du asagulta alaga.) A：Harin nada-du nige asagulta bain-a. B：Ja, asagu, yamar asagulta bain-a? A：Tuyagan-u chamcha yamar önggetei bui? B：(Tuyagan-u chamcha) ulagan. A：Sechen-ü bangjal yamar önggetei bui? B：(Sechen-ü bangjal) höhe. A：Batu-yin ömödö yamar bui? B：(Batu-yin ömödö) har-a. ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ❀【会话拉丁音标】 A：[tan-ai chüngh haa baina bai?] B：[tend bain. (minii chüngh tend bain.)  tan-ai chüngh haa baina bai?] A：[bas tend bain. (minii chüngh bas tend bain.)  tend surah bichig bain uu?] B：[baih-güi (alag), toli bichig bain.] A：[monggol hyatad toli (bichig) bain uu?] B：[bain, tend monggol hyatad toli, bas monggol helen-ei tobch tailbar toli bain.] A：[tan-ai nom haa bain?] B：[minii nom chünghen-d bain.] A：[minii shüher haa bain?] B：[tan-ai shüher tend bain.] A：[minii chub bas tend bain uu?] B：[tiim, (tan-ai chub) bas tend bain, harin tan-ai usn-ai gutal alag.] A：[tan-d asuult bain uu?] B：[alag. (nada-d asuult alag.] A：[harin nada-d neg asuult bain.] B：[jaa, asuu, yamar asuult bain?] A：[tuyaan-ai chamch yamar önggötei bei?] B：[(tuyaan-ai chamch) ulaan.] A：[sechen-ei bangjal yamar önggötei bei?] B：[(sechen-ei bangjal) höh.] A：[bat-iin ömd yamar bai?] B：[(bat-iin ömd) har.] ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ❀【会话斯拉夫音标】 А：[Таны цүнх хаа(хаана) байна (вэ)?] Б：[Тэнд байна. (Миний цүнх тэнд байна.) Таны цүнх хаа байна вэ?] А：[Бас тэнд байна. (Миний цүнх бас тэнд байна.) Тэнд сурах бичиг байна уу?] Б：[Байхгүй (Алга), толь бичиг байна.] А：[Могол Хятад толь (бичиг) байна уу?] Б：[Байна, тэнд Могол Хятад толь, бас Могол Хэлний Товч Тайлбар Толь байна.] А：[Таны ном хаа байна?] Б：[Миний ном цүнхэнд байна.] А：[Миний шүхэр хаа байна?] Б：[Таны шүхэр тэнд байна.] А：[Миний цув бас тэнд байна уу?] Б：[Тийм, (таны цув) бас тэнд байна, харин таны усны гутал тэнд алга.] А：[Танд асуулт байна уу?] Б：[Алга. (Надад асуулт алга.)] А：[Харин надад нэг асуулт байна.] Б：[За, асуу, ямар асуулт байна?] А：[Туяаны цамц ямар өнгөтэй вэ?] Б：[(Туяаны цамц) улаан.] А：[Сэцэний банзал ямар өнгөтэй вэ?] Б：[(Сэцэний банзал) хөх.] А：[Батын өмд ямар вэ?] Б：[(Батын өмд) хар.] ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ❀【会话翻译：】 A：您的皮包在哪儿呢？ B：在那儿。（我的皮包在那儿。）您的皮包在哪儿呢？ A：也在那儿。（我的皮包也在那儿。）课本在那儿吗？ B：不在，有词典。 A：有《蒙汉词典》吗？ B：有，那儿有《蒙汉词典》，还有《蒙古语简明注释词典》。 A：您的书在哪儿？ B：我的书在皮包里。 A：我的伞在哪儿？ B：您的伞在那儿。 A：我的雨衣也在那儿吗？ B：是的，（您的雨衣）也在那儿，不过您的雨鞋不在。 A：您有问题吗？ B：没有。（我没有问题。） A：不过我有一个问题。 B：好，问吧，有什么问题？ A：图雅的衬衫是什么颜色的呢？ B：（图雅的衬衫）是红色的。 A：斯琴的裙子是什么颜色的呢？ B：（斯琴的裙子）是蓝色的。 A：巴图的裤子是什么的呢？ B：（巴图的裤子）是黑色的。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑶【新词】【Sin-e Üges】                   ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ①【名词】 Monggol [монгол] 蒙古 Tuyaga(n) [tuyaa] [Туяа] 图雅【人名】 Sechen [Сэцэн]斯琴【人名】 Batu [bat] [Бат]巴图【人名】 Begejing [beejing] [Бээжин] 北京 Hitad [hyatad] [Хятад] 中国，华汉 surgaguli [surguul] [сургууль] 学校 gudumji(n) [gudamj] [гудамж] 街道，马路 hasiy-a(n) [hashaa] [хашаа] 院子 baising [baishing] [байшин] 房子 sang [сан] 仓，仓库【汉语借词】 tinghim [tinghem] [тэнхим] 厅，亭；教研室；（内蒙古自治区政府的）厅【汉语借词】 fakũliŧẽŧ [факультет] （大学的）系【俄语借词】 asagulta [asuult] [асуулт] 问题 hele(n) [hel] [хэл] 语言 doron-a [doron] [дорно] 东，东方 gerel [гэрэл] 光 usu(n) [us] [ус] 水 modo(n) [mod] [мод] 树木 checheg [цэцэг] 花朵 nagur [nuur] [нуур] 湖泊 jirug [jurag] [зураг] 图画 chagasu(n) [chaas] [цаас] 纸 nom [ном] 书 debter [дэвтэр] 本子，册子【可能是波斯语借词，阿拉伯语、波斯语、突厥语、蒙古语共用该词】 bichig [бичиг] 文本 toli [толь] 镜子；词典 tailburi [tailbar] [тайлбар]注释 bagsi [bagsh] [багш] 老师 rẽkŧõr [erektor] [ректор] （大学的）校长【俄语借词】 prõfẽssõr [профессор] 教授（俄语借词） ayaga(n) [ayag] [аяга] 碗 tabag [таваг] 盘子，碟子 halbaga [halbag] [халбага] 小勺 sabha [sabah] [савх] 筷子 chünghü(n) [chüngh] [цүнх] 皮包，小包【俄语借词】 sihür [shüher] [шүхэр] 伞 chuba(n) [chub] [цув] 雨衣 gutul [gutal] [гутал] 靴子 chamcha(n) [chamch] 衬衫 bangjal [банзал] 裙子 ömödö(n) [ömd] [өмд] 裤子 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ②【形容词】 yehe [ih] [их] 大的 olan [olon] [олон] 多的 dotogadu [dotood] [дотоод] 内部的 gadagadu [gadaad] [гадаад] 外部的 neretei [nertei] [нэртэй] 著名的 tomo [tom] [том] 大的 saihan [сайхан] 美好的 tobchi [tobch] [товч] 简明的 önggetei [önggötei] [өнгөтэй] 有颜色的 ulagan [ulaan] [улаан] 红色的 höhe [höh] [хөх] 蓝色的 har-a [har] [хар] 黑色的 sir-a [shar] [шар] 黄色的 sin-e [shin] [шинэ] 新的 örgen [örgön] [өргөн] 宽的 narin [нарийн] 窄的，细的 jujagan [jujaan] [зузаан] 厚的 nimgen [нимгэн] 薄的 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ③【动词】 baihu [baih] [байх] 在，有，存在 surhu [surah] [сурах] 学习 asaguhu [asuuh] [асуух] 提问 harigulhu [hariulah] [хариулах] 回答，答复（这个词是动词harihu（回）加上使动态格式-gul（hari+ gul+hu）而形成的，在词意上有所延伸） ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ④【其它词】 đahin [дахин]（后置词）全体，整个，所有 hamiga [haa] [хаа] [хаана] 哪里 yamar [ямар] 什么样的，怎样，如何 hedü(n) [hed] [хэд] 多少，几个，若干 harin [харин] 可是，不过 basa [bas] [бас] 也，还 alaga [alag] [алга]（副词）无，没有 ügei [ügüi] [-güi] [үгүй] [-гүй] 否定语气词 bui [bai] [bei] [be] [bii] [вэ] / [бэ] [бий] ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑤【词组】 gerel jirug 照片 surhu bichig课本 toli bichig 词典（toli 镜子；词典） Monggol Helen-ü Tobchi Tailburi Toli 《蒙古语简明注释词典》 Monggol Hitad Toli (Bichig)《蒙汉词典》 doron-a đahin（整个）东方 Doron-a Đahin-u Helen-ü Fakũliŧẽŧ 东方语言文学系 Monggol Helen-ü Tinghim 蒙古语教研室 yehe surgaguli 大学 nom-un sang 图书馆 usun-u gutul雨鞋 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑷【简明注释】【Tobchi Tailburi】 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ①依从归属格：表示的意义如“···的”等等，后面要附加专门的跟词，分开写，有三种写法：1.在以元音结尾的词后跟-yin，读作[iin]，但是以长元音和复合元音结尾的词后要读作[giin]；2.在以辅音（除n外）结尾的词后跟-un / -ün，读作[iin]，但是以ng结尾的词后要读作[giin]；在以辅音n结尾的词后跟-u / -ü 读作[ai] [ei] [oi] ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ②向位给在格：表示的意义如“在···” 、“向···” 、“给···” 、“位于···”等等，后面要附加专门的跟词，分开写，有两种写法：1.在以元音和软辅音字母n，m，l，ng结尾的词后跟-du / -dü，读作[d]，2. 在以硬辅音字母b，g，s，d，r结尾的词后跟-tu / -tü，读作[t]。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ③藏尾名词：有少部分的名词，在名词性质的基础上，隐约兼具着一些说明的功能，但是不太显著，只有在一定的条件下才能显示出来而类似于形容词的性质，这时它的词尾就要加上代表形容词特征的后缀“n” ，这就好像词的尾部藏着“n”而时隐时现一样，当然，这类词在兼具形容词性质的同时，名词属性不会动摇，因此称之为“藏尾名词” ，并且其中的一些词的形容词意义本身就很强，直接就是一个双性词，这类词在大型的词典里都有专门标注，需要单独记住。藏尾名词在具备如下条件时就能露出它的尾巴： 1.作为依从归属格、向位给在格、比照由从格三种格的时候； 不过有例外，就是有个别的藏尾名词所隐含的形容词性质的说明功能，在某些时候被本身更强大的名词意义压制而无法露出尾巴，例如han-a（墙）这个词，作为向位给在格就是hanan-du，而作为依从归属格的时候却不露尾巴，是han-a-yin。 2.后面跟有deger-e, degegür, door-a, doguur等时位词的时候； 3.在句子中作定语、也就是直接当形容词来用的的时候； 5.后面有某些复数附加成分的时候； 6.数词和个别代词也具有和藏尾名词类似的藏尾情况，尾部隐藏着n，但又有各自的特点，这个问题，可以在学习这两类词的语法内容的时候专门留意一下。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ④-hu / -hü是形动词的后缀格式，使动词兼具了说明的功能，类似于形容词的性质而包含了静词的特征，例如：surhu bichig课本（学习的文本）。词典里的动词条目，都是以形动词的格式写出的。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑤bai + n-a = bain-a是助动词baihu的一般现在时格式，词根bai附加了后缀n-a，在本课里的意义是“有” 、“在” 、“存在” 。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑥bui 这个词有两个用途：1.作为语气词，放在特殊疑问句的末尾，表达类似“······吧?”的意思，跟在阳性词后读作[bai] 、跟在阴性词后读作[bei]，一般也可通读作[be]；2.作为实词用在句尾，与bain-a相同，都表示“有” 、“在” 的意义，读作 [bii] 。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑦ügei 是否定语气词，主要跟在形动词之后，分开写，与前面的词连读作[-güi]，也可以单独使用，读作[ügüi]。而在蒙古国的斯拉夫音标里跟在别的词后面时直接和前面的词连写为 [-гүй]，单独使用时也是[үгүй]。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑧asagu，是动词asaguhu的词根，是动词命令式，在本课里的意思是“（你）问吧” ；harigul是动词harigulhu的词干，是动词命令式，在本课里的意思是“（你）回答吧” 。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑸【练习题】【Das'hal】 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ①回答问题 1.Chagasu yamar önggetei bui? 2.Tan-u chamcha yamar önggetei bui? 3.Tuyagan-u bangjal yamar önggetei bui? 4.Batu-yin gutul yamar önggetei bui? 5.Tan-du sihür bain-a uu? 6.Tan-du chuba bain-a uu? 7.Tan-du asagulta bain-a uu? 8.Tan-u chünghün-dü toli bichig bain-a uu? 9.Monggol Helen-ü Tinghim hedün bagsi bain-a? 10.Ta-nar-un bagsi Hitad hümün üü, Monggol hümün üü?    ┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ②朗读句子 1.Nada-du nige asagulta bain-a, chi harigul. 2.Tan-u chünghün-dü minü nom bain-a uu? 3.Chinü sihür hamiga bain-a bui? 4.Minü chamcha ömödö gutul tende bain-a. 5.Örgen narin gudumji olan bain-a. 6.Jujagan nimgen nom olan bain-a. 7.Tan-du sin-e debter baihu ügei üü? 8.Sabha ayaga tabag halbaga ende bain-a. 9.Bi Doron-a Đahin-u Helen-ü Fakũliŧẽŧ-ün bagsi. 10.Ulagan sir-a chagan checheg bain-a. ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ⑹【课外阅读】Hichiyel-eche Gadagurhi Ungsilaga ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ Tagaju Üje 猜猜看 Egüles tegün-i üjebel jam talbin-a,                        云儿见它让路， Modod tegün-i üjebel gar dalalun-a,                      小树见它招手， Tariyan chihi tegün-i üjebel nirugu böhöin-e,        禾苗见它弯腰， Checheg huwar tegün-i üjebel tologai dohin-a.      花儿见它点头。 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ tagahu [taah]猜；üjehü [üjeh]看，瞧；egül[üül]云；talbihu[talbih][тавих]放置，放开；jam talbihu让路；gardalalhu[dallah]招（手）；gar dalalhu招手；tariy-a(n)[taraa]农作物；chihi(n)[chih]耳朵，幼苗；tariyan chihi禾苗；nirugu[nuruu]脊背；böhöihü[böhiih]曲身；nirugu böhöihü弯腰；tologai[tolgoi]头；dohihu[dohih]指点；tologai dojihu点头。【salhi】 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ -bal / -bel 假设副动词格式：只要···就··· üjebel只要见着就··· ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ❀【大游牧Ψ蒙古语学习班】2012年11月5日编辑 / 2013年1月18日修订 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ♞百度贴吧： 【蒙古语言文化】吧，【蒙古文化】吧 【蒙古语】吧，【蒙古语学习】吧 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅ ♞【蒙古青旗Ψ语言文化公会】—YY语音频道：80613065 ┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅┅