Antretyen reyalize nan Okap av 232;k Bazile Junette (J) ki ...
1 TEXT 3 –USF14A-USM4A
2
3 This conversation took place in Cape Haitian. The female speaker does laundry; the
4 male speaker does general work at the Collège Regina Assumpta. 5
6 NOTES
7 1. Both speakers produce nasalized variants of the definite determiner after non-nasal
phonemes. These are more likely to occur after the vowels i and ou, especially if they8
9 are preceded by a nasal consonant, e.g. erni an, vodou an. In the case of vodou, the ou
10 is somewhat nasalized, and the use of the nasal variant would be normal. Note
however, la vil lan. These cases are marked with bold face type.11
12 2. There are several cases of hypercorrection involving the use of the front rounded
13 vowels in words that do not contain these, e.g., anpul for anpil.
14
15
16
K. Bon. Mwen di nou bonswa. Kòman nou ye ? 17
18 J & E. Bonswa mesye Nikola.
19 K. Nou byen ?
20 E. Nou byen.
21 K. E... se... ou menm kòman w rele?
22 J. Jinèt.
23 K. Non fanmiy lan?
24 J. N tout... an... Jinèt -----
25 K. -----, se li k non fanmiy lan. Oke. E dat nesans lan?
26 J. Dat nesans la swasannsèt Janvye... disèt janvye swasannsèt. 27 K. Oke. E ki koto w fèt?
1
28 J. Lori.
29 K. Lori. E ki kote paran w yo ap viv? 30 J. Mwen... pi fò nan yo mouri. Mwen menm on sèl tonton m gen la, ak on sèul sèu. 31 K. Ki kote yo ap viv?
32 J. Lori menm.
33 K. E ki koto w rete konnya?
34 J. Okap.
35 K. Okap. Ki zòn?
36 J. Tou pre Rejina la wi. Bò deyò ponpye a la. 37 K. Oke. Men ou pa janm fè ti deplasman kite vil la pou w al lòt kote, swa Pòtoprens?
38 J. M pa... m pa konn ale non.
39 K. Oke. E... e ou menm kòman w rele? Non fanmiyòw?
40 E. Fanmiy mwen se ----- Emanyèl. Te, ach ( T, H). XX. -----. 41 K. E non an se...
42 E. Emanuèl.
43 K. Oke. Dat nesansòw?
44 E. Vennkat janvye swasann katòz. 45 K. Ki koto w fèt?
46 E. Okapayisyen.
2
47 K. Ki... kote paran w yo f... pa... XX paran w yo ap viv? 48 E. Bon. Papanm ap viv Okap. Men se rasinayo soti... papanm soti Plèn...
49 Plèndinò. Manmanm soti Wobiya. Yo vin lage m Okap. 50 K. Oke. E ki kote yo rete konnya la?
51 E. Bon manmanm rete nan Chada. Chada deu (slight rounding). 52 Papanm rete ri sis e sèt I.
53 [INTRODUCTION (2:06-3:30)]
54 K. Epi aprè entèvyou a, l ap fè w pase kote Òlga pou l ban nou on ti rekonpans.
55 J. Wi.
56 E. Nou deja di mèrsi.
57 K. Sa va. < J. Mèsi.> Byen. E... se ki sa w ap fè ... Jinèt, sa w ap fè? 58 J. Leusiv, lave, pase. nan lang pa nou.
59 K. An oke. Sa va. E... e ou menm... e... Manno? 60 E. Bon mwen li m pa konn sa m fè isi menm. M fè tout bagay . Sa vle di, 61 bon mwen enm se mwen... se yonn nan moun ki la pou rankontre timoun, pou resevwa
62 timoun, pou m anpeche timoun yo sòti. E menm lè ya... menm lè y aprale
63 lakay yo tou, fòk... fòk m... fòk m kontwole ale yo . Lè fini pou nou 64 fè netwayaj tou.
3
65 K. Oke. Sa va. M hm. E nou konnen kouman lavi a difisil nan peyi a. Kòman nou fè pou nou viv, Jinèt?
67 J. A. Bon mwen li, mwen m pa konn menm. . Se ti lave a m fè, se lè m
68 touche X pa mwa, pase papa pitanm mouri, i kite m ak senk timoun.
69 Konnya m vin g on ti travay la, m eseye... se ladan m viv. Lè m touche pa mw... bon 70 gen defwa pou m peye lekòl, menm lekòl timoun yo konn... lè yo retounen yo, yo f on
71 seumèn chita. Men kanmenm m viv kanmenm, pase (paske) depi Bondje
72 meto w pou w viv, w ap viv kanmenm. Men w ap kontwole nan tan lontan, 73 gode diri m... m sonje nan lè m... te konn achte trannsen kòb. Konnya si pou w acht on
74 gode diri nan mache a se kenz goud wi. . Wi se kenz goud pou achte y.
r75 On gode pwa on vennseng goud. Si yo bò w on ti moso vyann lontan lè 76 m te piti, yo te konn koupe y dis kòb, i te prèske tout lajè a plat a manm,
77 (s)e (p)a vwe Manno? Konnya sa yo bò w pou senk goud la, i pa menm, i
78 pa menm lajè a on bout dwètòw non. Se sa mwen m ap... m ap kontwole,
79 m wè baay... baèy yo vin pi du.
80 K. Oke. E ou menm Manno?
81 E. Bon. M kapab di s... situasyon an i vwèman kawotik. Kawotik lan bon nan mo
82 fransè a s on bagèy ki ekstra, ekstraòdinè. Bon, nou menm nan mo kreyòl la nou te ka
r83 ranplase y s on baèy ki vwèman du, du, du, du. Bon m kwè ke si pa t gen Bondye
4
84 tou... bon m kapab di ou Bondye renmen peyi Dayiti. Paske, vwèman pi fò moun nan 85 peyi Dayiti p ap travay. Men malgre sa moun yo pa mouri mò la fen, X se Bondye
86 pran swen yo. Bon mwen, m gen... twa timoun. M marye, m gen... man... m gen plizyè
87 frè, plizyè sèu. Bon vwèman se isi a Rejina... m degaje m ake Bondye pwan... pwan
88 swen m nan lòt fason yo tou. Paske menm lè ke m pa gen kenn espwa, Bondye voye... 89 voye kòb XX . Ou konpwann... ou konpwann.
90 K. M hm. E ou menm Jinèt ou... ou gen timoun? 91 J. Wi. Senk timoun gen defwa ou... y (yo) aprale lekòl, bon nan moman konnya ou ba
92 yonn senk goud, i di ou sa l aprèy fè ak seng goud la. E y pa ka f anyen ansanm ake y
93 vwe non. Gen defwa menm m pa menm genyen pou m ba yo. Y ale konsa. Gen yon ti 94 piti, i...Lè l al lekòl la grangou, lè y vini nan aprè midi m isi a, lè m ale i
95 di mezanmi m pas on move moman jodi a wi. (rires) M di anben fò w reziyo w, lè m
96 genyen m ap bò w. Lè m pa genyen, ou wè se lavi a k du, e (se) pa mwen k ta vle, i di an men wi, m wè w pa genyen vwe m reziye m. Men grangou 98 a pa dou.
99 K. Oke. Manno ou konn ale Robiya, ou konn ale Plèndunò Pale ki kò... ki koto 100 w fè pou al nan zòn sa yo e kòman zòn sa ye ? 101 E. Bon m ale yon kote yo rele y Lapòt Senjak. S on kote ki trè mistik.
102 Yonn kote ki gen... kòman yo rele sa yo... X, jany < Ò isi yo
5
103 konn rele y Sen. Men m pa mete baèy sa yo kòm Sen, pase (paske) baèy sa yo twò
104 mistik. Lò w rive la, se la ou wè tout moun yo ap adore, yo gen jany ki 105 moute yo, yon mi... yon mistè, ki danse nan tèt yo. Yo... yo pou... fouye
106 vodou. Lò w rive la, yo kwè se yon boutèy kola ki kapab sove yo, bon yo 107 toujou di konsa ke se rasinayo ki soti ann Afrik. Men nou menm nou asèpte
108 yo konsa. Men... vwèman, malgre m pa... m pa ladan l, men
109 m... m al verifye pou m wè kouman bagèy yo ye. Lè m ale Plèndunò
110 menm, s on lòt bagèy ankò. Ou wè X...
111 K. Nou... nou... nou pral vin sou Plèndinò a. Lò w kite Okap
112 ki koto w pase pou w rive Plèndinò?
113 E. Oke. Lò w kite Okap paske... ou wè Wobiya... Plèndinò avan oubyen 114 Wobiya? < K. Non Plèndinò> . Lò [s]
115 kit Okap, ou pw on preumyeman ou pase nan lèt èl (L- street indicator) la ou pran on 116 kamyonèt. Ou pase tout Vètyè, ou pase Odikap, X
117 Vo...Vodrèy, Mònwouj, Enp ou antre nan Kafou Moustik lan la, ou antre la, w ap jwenn... Plèndinò.
119 Sou w vle ale Wobiya tou, ou kontinye wout la. W ap jwenn... kouman la
120 Labriyè W ap jwenn... Labriyè, Grizongad, apre 121 ou tonbe Wobiya.
6
122 K. Oke. Sa va. E... Kouman e... kouman zòn Plèndinò a ye, EN MATIERE DEU... DEU... DEU
123 CULTURE, Kòman sa ye lòtbò a?
124 E. A la yo rekòlt anpil duri. Moun yo plante anpil. Men pafwa pa 125 gen sezon. Pa gen sezon. Paske se...
126 K. Lò w di pa gen sezon ki sò w vle di?
127 E. Bon kèk fwa bon s on pwoblèm bwazman. Paske nan peyi Dayiti, se yonn
128 nan... kote bon depi m timoun yo te konn di Pèrl dè zantiy. Oke se
129 yon kote vwèman...bon lè m timoun m te santi m ke m te eure. Pase (paske)
130 s on kote ki te... te g anpil lonbraj, te gen sezon. Aktuèlman moun yo konn plante diri, 131 kont plante... pa gen lapli. Ki koz sa paske moun yo koupe pyebra yo pou yo fè chabon.
132 Sa vin fè pa gen sezon aktuèl, konnya la gen kote k te konn 133 ba l anpil manje, yo vin pa ka ba l manje ankò.
134 K. Oke. E ou menm Jinèt pale m de Lori non. Lè w aprèy Lori koto w pase?
135 J. Lè m apral Lori m pase pa... m nan lèt èl (L) la, m pw on machin k aprale Vodrèy.
136 I depoze m nan kafou Odukap, M antre, lè m rive
137 m kontunye, w ale, se menm la. I g on wout pou w fè ou ka vire pa Larivyè 138 Ranni, men w pa fè sa, ou fè sa tou dwat. W ale.
139 K. M hm. E kouman moun yo viv la Jinèt?
7
140 J. Bon kòman yo te konn viv, la se t on kote yo te konn... yo te konn plant anpil duri.
141 Tankou se menm zòn... ou tou kole ak la Plenndinò, ou pas on kote... Wi Laswis. I g on kote yo rele Laswis. Laswis la se menm 143 zòn Plèndunò a toujou wi. E se yo
144 te konn plante anpil duri, te konn plante patat, mayi on bann... lòt baèy bannann, kann.
145 Yo konn fè e... klèren, Anpil klèren la.
146 < E. Oke. La g anpil kann. Kannasik.> Wi, yo konn f anpil kann, g anpil gidiv. Men konnya m vin... pa ale lòtbò a... e an... e... souvan. Men gen moun yo ki vin 148 di, bèèy yo pa mache menm jan, pase (paske) travayè yo pa vle travay. Lè yo vini yo plis vle rete... sè... menm pou sèurkle yo pa vle. Moun yo konn
150 bezwen yo pou yo kraze kann nan moulen, yo di yo p ap fè y, pase i pa
151 gen kòb ladan y. Gen plis kòb nan... lè yo sèrkle pou ou. E s ak fè yo
152 di m baèy la vin pi difisil pou yo konnya. Bèèy la pa mache menm. Pase (paske) moun 153 ki soti bò anwo, bò Senrafayèl e... Senmichèl, nan lwen ki
154 vin pou fè travay sa yo. Pase (paske) yo menm nan... kote... Lori a yo pa menm vle fè
155 sa menm.
156 K. Oke. X E... e... pou Wobiya?
157 E. Oke. Wobiya se yon kote... ki gen mòn. Yo gen sa yo rele yanm. Yo gen
158 bon dlo, bon dlo. Men s on kote ki trè mistik tou wi, ban m... ban m tou di
8
159 ou sa. (rires) Pase (paske) mwen enm se moun la... moun la paranm ye. Lè m parèt la, m pa prèske gade moun yo nan zyeu non. Paske yo di moun la pa dou. Ou konpwann? Men
162 moun yo gen anpil yanm, yo gen bannann e... eksetera. Yo gen tout lòt
163 bagay yo, men se... se plis yanm m wè yo rekòlte.
164 K. Men kòman yo fè pou yo travay latè?
165 E. Yo travay ak wou. Yo degaje yo. XX Se yonn nan
166 bagèy... ki trè du pou nou Ayisyen. Pase (paske) nan lòt peyi ki devlope yo, moun nan 167 pa fòse konsa. Pafwa ou konn wè Ayisyen an trè jèun, lè m ap gade nan vizaj li, i parèt
168 trè du. Ki koz sa paske i pase twòp mizè. Lò w ap gade nan on mòn, pou moun nan apral... plante, lè y apral sèrkle ake wou. Lè w ap
170 kontwole yon... kawo de tè, pou on moun ake wou w ap sekle. Konbyen
171 tan w aprèy fè? Men nan lòt peyi yo, yo gen machin pou sa. Sa fèt pi... pi 172 vit, lè fin ankò, nou g on pwoblèm awozaj ann Ayiti. Ki koz nou... si nou pa
173 en (gen) lapli, men nòmalman gouv... èu... gouvèn... gouvènè yo... gouvènman peyi 174 Dayiti yo, ta dwe par egzanp tankou wè agwonòm yo, yo ta dwe soutni 175 peyizan yo. Pou yo mete ponp menm si pa gen lapli, men sou w plante ou p ap fè defisi 176 a w ap rekòlte manje. Paske m sonje lè m te timoun, se ann Ayiti yo konn al
177 pwan manje pote nan lòt peyi etranje. Men aktuèlman la, se peyi etranje
9
178 k ap ban nou tout bagèy. Lè w ap gade Sendomeng, 179 s... prèske tout sa nou gen menm bannann, se Sendomeng. Ou gen... yanm,
180 bon tout bagèy nèt, tout sa nou prèske posede yo konnya la se Sendomeng yo sòti. S on echèk li ye... deja pou peyi Dayiti. 182 K. Oke. E ou menm Jinèt ki sa X X sa medam... medam yo ap fè nan Lori pou yo viv?
183 J. Sa y ap fè Lori, se plante, X e... travay ak wou, sèrkle. Tankou m sot di 184 ou la, si w sèrkle... men ou prèske pa menm ka fè y ankò, puiske yo pa...
185 mwa... ponyèt la... konm si depi w rive nan yon laj, gen lè ou p ap ka sèrkle
186 a. Fò s on moun ou ta peye pou w bè y fè y pou ou, ou pa jwenn.
187 Sa fè yo vin di m lavi a vin pi du pou yo, tè a rete yo chèch la, si pa gen lapli yo pa ka fè anyen menm.
189 K. E yo pa... yo pa fè komès, medam yo? 190 J. Non yo pa fè. Wi m g on sèuranm, sèl Gonayiv i te konn vwayaje, men
191 i di m Gonayiv la vin du pou li konnya. Sa l ap fè se devan leukòl i di m i chita, ak achte ti pen, XX bèur... i bere, i degaje y. Paske i di
193 m... a i pa gen kòb pou l ale Gonayiv ankò.
194 K. Oke. E... kòman nou wè peyi a?
195 J. A... mwen m wè peyi a (rire)
1
0
196 K. Peyi a move move. Ki sa w vle di pa la e...
197 Manno?
198 E. Bon s on peyi... n ap viv pa lafwa paske nou gen... < J. Se pa lafwa vre wi> ki koz, nou toujou gen... gouvènman ki toujou di bon y ap vin regle... anpil bèèy
200 nan peyi Dayiti. Pa egzanp lò w ap gade... se yonn nan pwoblèm ki kraze peyi Dayiti. 201 Mete prezidan sa a ba l koudeta, jete prezidan sa. Tout sa ke lòt prezidan te gen tan fè, 202 lè ke... lòt pati an, sa l fè li oblije kraze s ak te deja nan peyi an. E s ak
203 vini an pa gen tan, pa gen tan fè anyen nan peyi an, sa vin fè nou toujou pòv. Pase 204 (paske) nou pa posede anyen, èse (èske) se... èse (èske) se lòt peyi yo ki ap f on baèy
205 pou nou? Non, se nou menm ayisyen ki pou ini nou. Lò w gade ou fwikat n on peyi, 206 malgre aktuèlman la baèy yo pluzoumwen. Paske lontan ou chita lakay ou, oubyen w
207 nan laru (léger arrondissement), moun nan ka rale zam sou ou. Yo di... I di onsa (konsa)
208 ba l tout sa k sou ou. Men m vin remake tou mèt la, ki koz gen pwoblèm sa yo nan peyi 209 Dayiti, paske i gen twòp chomaj. M reumake se pa yon bagèy naturèl vre, ayisyen pa
210 volè natirèl. On nesesite koz ayisyen an vòlèu pafwa. Pa egzanp, lè m ap gade yon
211 mou... on stul de bagèy nou vini a... yo vin ake y Ayiti la, yon bagèy yo rele
212 ?Pikatchou?, bèèy òkdòg k ap fwi la, kiyès k ap fè yo? CE SONT DES... DES GANGS 213 wi m wè, rasta, moun ki konn fumen dwòg. Yo fè m konnen... daprè ankèt m mennen
214 pi fò nan yo te konn fè sa k pa sa. Men aktuèlman la yo gen yon okipasyon.
1
1
215 Yo pa... s... vòl la ka pa ka fèt menn jan ankò paske moun nan gen okipasyon. I ka
216 defann ni. Men aktuèlman la baèy yo ka tounen ankò daprè ankèt m 217 mennen, gen lè yo di majistra a opoze pou moun yo pa vann baèy la nan vil la. Sa vle di apral gen... f... chomaj ankò.
219 K. Sa va. E ou Jinèt, pou medam yo kòman w wè peyi a? 220 J. A. Pou medam yo menm (rire)... pou medam yo 221 m pa wè san m... san m ta ka di pou medam yo menm, bagèy pi rèd pou medam yo. 222 Pase (paske) m wè medam yo konnya yo fin... pati nèt. Pase (paske) m chonje mwen lè
223 m te timoun, jan m wè medam sa yo ap viv konnya mwen m pa < E. Ou mèt pale klè.
224 Pale sa klè. Ou konprann.> (rire)
225 (rire) Pou
226 jan lè m te timoun, lè m te konn wè... on ti gason, lè m te nan neuvan, duzan lè m w on ti gason, se kouri m kour ay sere. Men konnya lè m vin gade timoun 228 nan apèn i gen douzan, i... i gen... nan diz... dou... duzan, douzan, i deja ansent on
229 timoun, ou wè bagèy la vin... si... vin pi mal. M ap mande si... yo... gen 230 moun ki konn di se paran ki de... demisyone ki koz sa. Men gen lè se tan an menm ki koz sa, pase (paske) menm lè ou ta... ou pa ka veye timoun nan vre, menm lè
232 y soti l èy lekòl... kòm si m t ap swiv on bèèy la, la anndan menm, antre nou twa m ap 233 di sa i gen yonn ki vini yon lèr, i di... i di parany l ale... ki kote, i di tant
1
2
234 la ou pa ka ban m retire rad sa sou wen... inifòm nan sou wen... pou m met on lòt rad 235 pase m pa t di paranm ki kote m t aprale. M aprèy nan w pwogram. M di bon pou ki 236 sa ou pa t di ou t aprale? I di m non. Si y di y sa, i p ap kite y ale. M di pito w t alèz 237 ansanm ake y. M di... m di mwen lè m te timoun tankou ou, lè m ap soti 238 kwake m pa t gen manman ki t èlve m se t on tonton m ki t ap èlve m, men y pa t vle fè
239 tout bèèy pou mwen X vre, pase (paske) i te di i p ap fè pou fanmiy. Men mwen m te 240 alèz ake y. Lè m ap soti m di m ale tèl kote, men sou w ay nan pwogram nan ou pr on 241 chòk la kòman w aprèy... kòman l aprèy fè konnen l. Men y konnen se nan lekòl la ou 242 te vini. I di sò w di a vre tant, se vre wi. M p aprale ankò.
243 Kanmenm si X... si timoun nan jwenn on moun k ap ede y, yo... m panse
244 yo ta va bagèy, men si gen nan yo ki deja fin pati nèt, tètayo fin X... kòm si y (yo) 245 oblij... yo oblije pwan li... lide... libèrtinaj nan... X, men yo p ap janm bagèy vre. Se sa
246 k fè tout moun... tout timoun vin mete ti bout jip. Bon mwen li... mwen nan... m wè kan 247 m met on ti bout jip m santi m pa alèz.
248 K. Oke. (rires) E ou Manno kòman wè tan an... kòman w wè... jèn timoun nan lari a
249 Manno?
250 E. A baèy yo modèlize nèt (rires) mèt la. Baèy yo mo... modèlize pase (paske) medam 251 yo g on a... bon medam yo gen on stil deu... rad ke yo mete la. Yo X rele y
252 ouvwè lekò (rires). Èsk ou konn wè y mèt la? Pase (paske) lè fiy lan mete
1
3
253 bagèy sa yo... m mèt pale èske m mèt pale? devan y parèt me gwosè ladan l. Sa vin tante gason. Pase (paske) yo konnen gason X chanèl. Pase (paske) zyeu sa a w ap gade a, si
256 yon moun ou pa konsa remèsye Bondye. Pase gason g on baèy ladan menm on fiy k ap
257 pipi gason an mèt... bon menm si gason an gen madanmèy lakay, i konn wè y... depi y
258 wè fiy l (la) on fason... i... i vle gade y, i vle pr on jòf. Ou
259 konprann s an m di ou w lan? I vle wè ki sa k ap pase. Pase (paske) pa egzanp, lè w ap 260 gade... me ti medam yo konnya la, yo imite tout kilti ki gen nan lòt peyi etranje yo.
261 Pase (paske) lè yo gade televizyon anpil. E... atansyon! G on bagèy yo rele afè...
262 òdinatè entènèt, paske lò ou wè timoun yo ale... sou yon òdinatè, gen kalite
263 bwat yo ouvwi se fim pòno wi yo wè. Lè pou timoun nan fin wè bagèy sa yo,
264 i fè teyori men kamenm se pwatik lan wi, l apral oblije fè,
265 pase (paske) bon m dou w... a baèy yo X degrengole anpil wi.
266 K. E kò... e sa w ka di parapò a lontan?
267 E. Bon lontan te pli bon. Pi bon anpil anpil. Pase (paske) lontan lè ou timoun afè pou m
268 parèt avèk... Bon se pa grav, pase (paske) m pa gen twòp tan... ane depi m fèt, men lè 269 zyeu m te... XX m te kòmanse gen lespwi, granmoun ap pale m kouman lontan te ye.
270 Afè... mèt Nikola te ka chwazi nenpòt fiy pou y marye, non. Depi Nikola leve nan... 271 katye ke l rete la, lòt paran deja ap swiv ou, pou i konnen ki tup (FR : Type) deu moun
1
4
272 ou ye. Èske y ka rantwo w nan fanmiy pa yo. Konnya medam yo se sa yo vle, yo di
273 paran yo konsa : ? se tèt ou ye wi, chapo yo bò y pote, se li pou pote.?
274 K. Oke. Daprè nou ki sa ki koz sa Jinèt? Ki sa ki koz tout bagèy sa yo Jinèt? 275 J. Bon. Bon mwen dap... san m ta wè...
276 E. Se pwofesi k ap akonpli wi. Pase sa yo te ekri nan labib. 277 K. (rire) Oke sa va. An n... an n kite Jinèt. Jinèt daprè ou ki sa ki koz keu... baèy la vin 278 diferan konnya?
279 J. Mwen, s... menm sa Manno di a se li k ta nan pansanm tou. Gen lè se... labib te di sa,
280 g on tan kòm si tout baèy yo aprèy vin boulvèrse. Tout... nou p ap ka
281 konprann yo. E lè X yo te... labib te di lò w wè sa se Jezukri... ki... ap... i nan wout.
282 E. M vle kore sa. Premyeman, tan an vin pi eklere. Dezyèmman, la... twazyèmman m te 283 bèy yonn deja, lavi a vin du. Gen timoun se yo menm k ap
284 okipe fanmiy yo wi, manman, papa wi, afè pa bon lakay la. Te g on bagèy
285 ki te gen Okap menm, nan Kapayisyen, gen kèk amatè, amatè moun ki posede batiman, 286 ki vwayaje nan lòt peyi yo, Ozetazini. Men lè yo vini Ayiti
287 yo gen pouvwa, lajan se pouvwa l ye, yo gen lajan, yo te gen tan gaspiye anpil timoun.
r288 Bon se yonn nan pr... preumye entèvansyon k te gen Okap wi, ki vin pouri timoun yo
289 plus wi. Afè amatè ap fè timoun nan kado bèl... aktuèlman telefòn p anyen, men
290 lontan on fiy ki posede on telefòn se QUELQUE CHOSE, s on pakèt koze l ye, ou
1
5
291 konprann. Pase (paske) gen on... amatè ki menm bay fiy la machin, i itilize fiy lan. Ou
292 konprann? Men aprè lè ke i kit avè fiy lan, i reuprann machinèy ankò.
293 K. Sò w ka di nan sa Jinèt?
294 J. Wi sa te fèt. Paske sa... pou m kore sa Manno di a se verite, pase (paske) m te konn w
295 on... on bann ti medam ki te konn ak on... X amatèur lè te gen batiman k te konn vini 296 la a, yo te rele Eskaywad, Bowèm. yo te konn ansanm ake yo. Men yo te
297 konn g on kayte fòm ti machin i... m pa konnen kòman yo rele mak sa i... i pa... nou ka e... ou ka... ou pa ka ede m Manno? Yon kayte ti machin amatè
299 yo te konn ba... E i gen ti... En 300 hen. E yon lè g on amatè ki ba yonn li, epi lè y bèy li i konnen... pandan y... l ale, i
301 konnen s on lòt patnè i mete nan machin nan l ap fè wonn vir ansanm ake y, non pou ki
302 i te bèy li se pou y t èy lekòl. Lè y vin konnen se sa l ap fè ladan, kon y vini
303 lè sa, sa t ap pase devan m la nan ri dis la. I jwenn li ansanm ak on lòt moun nan
304 machin nan. I di non i pa t bèy li pou li ansanm ak lòt moun, se te pou li sèlèy. Epi i
305 pran bèy kalòt la, i... i di ban m kle machin nan, i pran y nan meny wi. I
306 pran y nan many, tifi a menm te rete tètèy bese konsa tout moun t ap di ou malonèt. Ou 307 konnen lò w f on bagèy ki pa bon, ou p ap jwenn moun ki pou bò w rezon.
308 Lè sa... bagèy sa te menm pase devan zyeu m, e (se) sa Manno di a.
309 K. Wè. Men ki sa nou wè konnya ki bon nan peyi a?
1
6
310 J. A...
311 E. Sa ki bon... Bon. Se sèl... bon ki sa m di ki rete nan peyi a, se 312 edik... bon...Peutèt (slight rouding) se legliz. Premyeman s ak kenbe peyi Dayiti s on
313 afè de... legliz. Se yonn nan bagèy ki ede peyi Dayiti avèk lekòl yo k ap ede anpil,
314 anpil elèv pase edikasyon... pase menm lè elèv la lekòl gen de bagèy i konn fè deyò, i p
315 ap f... i p ap fè y lekòl la pase i (paske) gen yon edikasyon. i g on bagèy... keu y konnen ke, lekòl la s... trè strik. Pa egzanp
317 gen... gen lekòl ki pa konsa, pase (paske) gen lekòl ki nan peyi an se kòb y ap fè. Men
318 gen lekòl la menm si l ap fè kòb la tou, men gen edikasyon paske depi w fè eurè y (yo)
319 ap meto w deyò. Se s ak kenbe peyi Dayiti toujou. Se
320 legliz avèk edikasyon.
321 K. Oke. Sa va. Men e... nou konn nan aktivite gwoup? M hm.
322 J. Mwen m pa konn ale.
323 K. Ou pa konn aktivite gwoup. M hm. E... kòman sa konn fèt Manno aktivite gwoup yo?
324 E. Bon mwen menm m te nan yon keù dòm. M te nan pluzyèu lòt gwoup,
325 men m te fè eksperyans. Bon, ki sa l ye? Lò w nan gwoup lan tankou s on fanmiy. S on 326 fanmiy li ye. Pase (paske) menm...lè pafwa gen ipokrizi, men pi fò nan 327 yo... pase (paske) lò w gen yon pwoblèm, yo tou prèt... pou edo w spirituèlman e
328 materyèlman. Pase (paske) se pou sa ou g on gwoup. Paske s on fanmiy. Oke
1
7
329 ou fin fè yon fanmiy. Pase (paske) se yon moun... pa egzanp mèt Nikola ka sòti 330 Pòtoprens, oubyen nou chak nou soti nan on... nan on andeyò yo. Men
331 pandan w nan gwoup la, len aprèy vin abituye avèk lòt. Pase Nikola gen dwa pa t
332 konnen Plèndunò, men akòz i byen avè m, m di y an n ale Plèndunò, w al vizite. Enben se yonn nan bagèy ki ede moun anpil, afè de gwoup. Pase (paske) i
334 nesesè pou yon moun ta va nan gwoup. Pase (paske) gwoup la ede moun
335 anpil anpil. E g on siveyans XX. Pase (paske) si w nan gwoup lan w ap mal mache... pase (paske) gwoup lan toujou gen komite ki ka egzekito w 337 nòmal. I ka di ou konsa monchè me tèl sò w ap fè, me tèl sa. Pase (paske) 338 se yonn nan baèy tou... moun nan di si y nan gwoup se nan sosyete i ye. W
339 obli... ou oblije... tankou on... on senp pawòl moun yo konn di, ou ka mache sou... sou
340 trèz pou ou pa pile katòz.
341 K. Oke sa va. E ou Jinèt ki relijyon w? Batis. Èsk ou pale... ou ka
342 pale m de ba... de ba... de relijyon, an kòman sa ye?
343 J. Relijyon an se tankou Manno ap di w la. Lò w nan relijyon w ale legliz s ou g on
344 pwoblèm, se pwoblèmayo. Pase (paske) menm lè yo pase jou dimanch sa yo pa wò w, 345 yo pa wò w lòt dimanch, y (yo) ap vin wè ki sa w genyen. Si t on
346 pwoblèm w ale lopital, s... sè sa ka vini i di masèur kòman ye, yo f on priyè ansanm
347 avò w, epi yo di w... yo lonje, yo louvwi manw, anpi yo di w men sa yo te
1
8
348 pote pou ou. Lò w gade ou ka wè yon ven dola, w ka w on senk dola, ou ka w on di
349 dola. Sèlon mwayen moun nan s... fason i ka edo w.
350 K. Oke. E ou menm Manno?
351 E. Bon mwen menm m mache nan legliz de Dyeu. Men m pa gen pwoblèm avèk 352 nenpòt relijyon. Paske premye eksperyans ke m fè, s avèk katolik keu m fè l. M tou di ou se katolik m te ye avan. S on fiy, se
354 madanm mwen ki te... batis. Ou wè lò w renmen... dam nan 355 papa e gen X kote y konn mache la, konnya ou oblije w ale... w al jwenn
356 li. Men vwèman vwe... pase (paske), tout eksperyans m te fè nan travay
357 mwen s avèk Katolik. Men ray (rayi) chen di dany blan, katolik la gen anpil bagay ki
358 bon ladan ke batis pa genyen, nenpòt lòt relijyon pa genyen y.
359 Pase (paske) m kwè ke batis la soti anndan katolik la. Pase (paske) m sonje 360 si m pa e... twonpe se Maten Litèkin ki te vin opoze, ki te vin
361 pwoteste kontre kèk bagay ki t ap fèt. Lè fin ankò,
362 koumon (kòman) yon moun ka konfonn yon mo katolik? Pase (paske) moun nan se
363 bòkò l ye, l ap fè sa k pa bon, l ap fè anpil vye baèy, i pa janm al legliz on jou. I di konsa se... katolik li ye. Bon mwen m vle poze w kesyon sa mèt la. 365 Èske moun sa... èske ou ka ede m... yon moun ki yon katolik, paske Katolik
366 la vle di yon moun pu e sen.
1
9
367 K. N a... n ap vini... wè, se bèl re... bèl repons. Bèl, bèl repons. M ta... m ta renmen
368 mande... mande Jinèt, poukisa i se Batis i pa katolik? 369 J. M pa ka... m pa katolik? Non. Se pasko w te mande m ki relijyon m, m pa t konprann, se konnya m vin konprann kòm... Mwen se t on
371 katolik m te ye avan tankou Manno di ou la. Se paske yon lè... m te vin
r372 konprann ke si w ki te katolik la ou te vin ale... konvèti konm si t ap g on chanjman 373 plis. Men se pa sa ki... konm si ou konnen lè moun yo wò w, y ap pwecho w,
374 lavi a te vin X sa, enpe difisil pou wen. Wi.
375 Epi yon lèur papa pitanm te fin mouri, epui... g on moun... lè sa timoun 376 te nan manm, lavi a... lè m di ou lavi a te vin du, i te du. Se sèl
377 si ou w ta wè ak de grenn zyo w pou w ta va kwè, nan s... fason m... lavi a te ye. Enpi
378 te g on sèu ki te soti Mayami, epi i t ap pase bò midi, ou ki lè i ka ye la
379 konnya, nan yon lèur konsa m anndan on ti kay, pa dèyè a la, mesyeu a te fin mouri i
380 kite m la. Epi timoun nan ap kriye, kriye, kriye. Deu ap kriye nan manm lè sa m pa t
381 gen anyen pou m te ba yo. Epi i te vin ap pase, epi i di: ?a a! konsa w ye la.? I di: ?Bon
382 i fin...? I di: ?Ou pa ta renmen asèpte Jezi kòm sovèròw?? Epi m di X
383 men m bon... i di m ?ou pa bezwen ap mamote, dep ou w... ou ka asepte y konnya
384 menm, m ap tou dispoze pou m priye pou ou.? Epi m di ou mèt priye, paske i di s ou w
385 aksèpte Jezi kòm sovèròw... men konm si vre lò w vin rive vre, ou n on sitiyasyon
2
0
386 moun nan vin parèt devan w, ou... ou... konm si ou pa w anyen konm si ou ka di vre
387 non. Epi i di m konsa bon si w asèpte Jezi kòm sovèròw nan situasyon
388 (slight rounding) sa w ye la a, ou p ap konsa ankò (rires). Epi m di an bon ou mèt priye
389 pou wen. Men lè m di nou m p ap kache nou m ka ba Bondye anlè a manti, nou... nou 390 ka pa kwè, men mwen li mwen, m... ma... I priye pou wen. L ale Mayami. Lè l ale
391 Mayami, m t ap mache nan leugliz e...ri venntwa M hm.
392 Se la m t ap mache. Epi vrèman vwe i vin ale. Lè l ale, i ka voye... lè y voye... i ka voye
393 on ti monnen pou wen. Lè m gade nan anvlòp, i ka voye... on di dola, on ven dola. Epi i
394 ka voye rad pou timoun yo, i konn voye ti monnen ti seng... e... seng kòb yo, tou pou 395 timoun yo < E. Peni yo> En. Epi chak fwa se konsa, se konsa. Men on lèu
396 i vini, i di m bon i g on kay la nan ri venndeu a la, on ti kay en fas Rejina la men konnya m kwè l anfème y, s on lòt moun ki la, e nan kay la pase i pa janm
398 vini. Epi i di m... m la, m la, m la, m la, m la, m la, m la, m la a chak fwa l ap voye
399 bagèy, men i g on lèu i voye yon bagèy. Epui... m vin la. M la m ap viv, m ap viv, m 400 ap viv. Epi yon lèu m vin wè mè a, mè a pal ansanm ake m, i di m si m pa ta renmen... 401 m... i g on travèy si m pa ta k ay fè y. Men s on moun m t èy okupe pou mè a. Enpi lè
402 sa i vini, i di m bon oke. M te kwè lè y vin... m vin jwenn ti travèy l anndan an la, lè y
403 vin voye baèy pou wen i g... i g on moun ki voye di konsa pa voye baèy pou w ankò,
404 konnya s ake katolik m ap travay pa ban m bagèy ankò pase (paske) s ake mè yo m ap
2
1
405 travay. I pa janm voy ankò vwe non. M ta renmen nou ede m... èse (èske) i
406 te di m, èse (èske) se te nan nan li m te mete konfyans vre o si te, si te nan Bon.... nan 407 Jezikri m te mete konfyans, (rires) kote m t ap ye pou jounen jodi a. 408 K. S... Sò w ka di ou Manno nan sans sa a?
409 E. Bon Jezi... bon l kito w, men Jezi pa kito w. (rires) Esko w pi mal? 410 J. Non. I pa voye paske i di se ak on
r411 katolik m ap travay konnya. Li... i te kwè m te rete nan levanjil la pou m ta sèvi. Epi konnya pliske m pa... sa ankò i pa voye.
413 K. K. M hm. Nou konn tande yo di nan peyi a yo... yo konn pale de vodoun nan peyi a <
414 E. Oke. Vodouyizan> Wi vodoun nan peyi a ki sa nou ka di de vodoun an? 415 J. Bon. Pito Manno reponn keksyon sa, ou ka pi klè. 416 E. Bon vodoun an s on bagèy depi m leve m wè vodoun, m tande vodoun, m wè l
417 tou. Paske m al ladan, m gade l.
418 K. Kòman i fèt?
419 E. Bon. Yo di m s on baèy ki soti depui an Afrik. S on baèy rasyal. Mè pafwa menm si y rasyal men i gen moun ki vwèman eklere ki... ki... ki 421 jan, opoze de vodou a yo chwazi yo di bon m ap kite vodouyizan, m pral n on relijyon.
422 Pase (paske) m pa konnen si katolik la... bon katolik la apa, vodouizan an
423 apa.
2
2
424 K. Wi. Men ki sa ou konnen de vodoun an, ki sa l ye, kòman yo fè l? 425 E. Bon s on... s on dans, s on dans li ye. S on baèy... s on mistè l ye. S on
426 kwayans. Se s... m ap di sa ankò...
427 [End of track I (32:56)]
428 K. Wi ki sa nou kapab di deu vodoun an? An Ayiti kòman moun yo fè vodoun an an
429 Ayiti?
430 E. Bon s on kilti. S on kiltu. Paske vodou... bon s annik... m k ap di ou 431 tou s on bagèy...se lafwa l ye, s on kwayans li ye. Paske moun yo konn ap sèvi yon... 432 yon dyeu, paske dyeu sa m pa mete l... i pa dyeu, e... e... majuskul. M
433 mete l dyeu miniskil. S on mistè, s on bagèy ou pa wè. Men s on kwayans
434 li ye, bon m mete... s on baèy... baèy satanik i ye.
435 K. Oke. Men kòman yo fè l, kòman yo fè vodou an? 436 J. Tanbou yo bat.
437 E. Tanbou. Yo bat li, yo chante.
438 J. Enpi jan y vin antre... antre nan tètayo.
439 E. Jany... wi... i g on mistè k monte yo. M pa konn s... kote XX yo... yo danse, ap mete mouchwa. . Yo
441 sèvi avèk florida. Ò g on parfeun (léger) yo rele Mgwo... Mgwey.
